Τετάρτη 29 Φεβρουαρίου 2012

ΤΡΙΤΟ ΚΟΜΜΑ Η Ν.Δ. ΚΑΙ ΕΚΤΟ ΤΟ ΠΑΣΟΚ ΣΤΗ Β' ΑΘΗΝΑΣ!




Εγώ σου τα ’λεγα αξιότιμε μίστερ Αντώνη Κομανέτση, ανυπέρβλητε πολιτικέ αχυράνθρωπε του ξευτελισμένου Αμερικανοευρωναζιστικού καταστημένου, αλλά εσύ νόμιζες ότι με τις ηλίθιες πολιτικές σου ντρίπλες και τις παπαριές που σου σερβίρουν οι μυαλοσταματημένοι συμβουλάτορές σου, θα έφερνες βόλτα του «μαλάκες» του Έλληνες! Είχες και το θράσος μάλιστα να μιλάς και για «αυτοδυναμίες» κωλοτουμπογυριστάκια, αλλά δεν έλαβες μάλλον υπόψη σου ότι «μαλάκες» δεν υπάρχουν πια του πάτησε η φτώχεια και η εξαθλίωση… Ετοιμάσου για τον πολιτικό σου θάνατο μεγάλε οπισθοδρομιστή…
«Έρχεται δημοσκόπηση φωτιά την Κυριακή από εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας αφού σε δημοσκόπηση που διενεργήθηκε στη Β' Αθήνας, στη μεγαλύτερη εκλογική περιφέρεια της Ελλάδας...
η Νέα Δημοκρατία είναι τρίτο κόμμα και το ΠΑΣΟΚ έκτο!!!
Το κερασάκι στην τούρτα: Όλα αυτά χωρίς καν να έχουν μετρήσει το κόμμα του Π. Καμμένου που φαίνεται να πηγαίνει εντυπωσιακά!
Ενα είναι σίγουρο: Θα δούμε πάρα πολλά μέχρι τις εκλογές εάν αυτές γίνουν. Το πολιτικό διεφθαρμένο σύστημα δεν πρόκειται να πέσει χωρίς να δώσει μάχη…»
Καλά σαράντα, «ιδανικέ αυτόχειρα»… Αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια που χάνεις…

ΑΡΧΙΣΕ ΚΑΙ ΤΟ ΔΟΥΛΕΜΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ "ΤΕΛΕΙΩΜΕΝΟΥΣ!"



ΕΥ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ: «Κυρίες και κύριοι βουλευτές, νιώθω την υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά τον Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας, τον κ. Αντώνη Σαμαρά για την τόσο σθεναρή και ενθουσιώδη υποστήριξη του βασικού έργου της Κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, η οποία στη συνέχεια παρέδωσε τη σκυτάλη στη σημερινή Κυβέρνηση του κ. Λουκά Παπαδήμου, στην οποία μετέχει και το κόμμα του, η Νέα Δημοκρατία»
Που κατάντησες ρε Σαμαρά, μέχρι ο Βουβουζέλος, ο μίστερ χειρότερος, σε πήρε στο ψιλό!

ΚΑΛΟ ΣΟΥ ΤΑΞΙΔΙ ΒΑΣΙΛΗ... ΘΑ ΣΕ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΦΙΛΟ, ΚΑΛΟΣΥΝΑΤΟ ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΗ... ΟΠΩΣ ΗΣΟΥΝ ΠΑΝΤΑ…



«'Εφυγε» σήμερα από τη ζωή, σε ηλικία 70 ετών, ο ηθοποιός Βασίλης Τσιβιλίκας. Μέχρι την τελευταία στιγμή έπαιζε στο θέατρο, στην παράσταση «Η Ζωή ποδήλατο». Μεταφέρθηκε, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, με πρόβλημα στην καρδιά στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο τα ξημερώματα, όπου οι γιατροί κατέβαλαν τεράστιες προσπάθειες για τον επαναφέρουν στη ζωή, αλλά ο ηθοποιός είχε ήδη πεθάνει.Ο Βασίλης Τσιβιλίκας γεννήθηκε το 1942 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στη σχολή υποκριτικής του Πέλου Κατσέλη. Πρώτη του εμφάνιση στο θέατρο ήταν το 1965 στο δημοτικό θέατρο της Νέας Ιωνίας. Δύο χρόνια αργότερα ο Κάρολος Κουν τον κάλεσε στο Θέατρο Τέχνης. Στις αρχές της δεκαετίας του 70 άρχισε να ασχολείται με την επιθεώρηση και στη συνέχεια με την πρόζα.

Την δεκαετία του 70 πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο. Η πρώτη ταινία που συμμετείχε ήταν «Η θεία μου η χίπισσα» του Αλέκου Σακελλάριου.

Στις 15:00 το μεσημέρι της Παρασκευής (2/3) και από το νεκροταφείο Αμαρουσίου, οικείοι, συνάδελφοι και φίλοι θα αποχαιρετήσουν τον Βασίλη Τσιβιλίκα.



ΟΙ ΛΩΤΟΦΑΓΟΙ


Αυτά είναι τα παλικάρια της ΝΔ που ξεχάσανε τι ψηφίσανε την περασμένη εβδομάδα και ψηφίσανε σήμερα μετά ΝΑΙ μετά πολλών επαίνων στις περικοπές κύριων και επικουρικών συντάξεων για τις οποίες «πάλεψε» ο κωλοτούμπας(!) αρχηγός τους… Με τέτοια σούργελα θέλει να κυβερνήσει την Ελλάδα ο Αντωνάκης Κομανέτσης…

ΚΟΥΝΙΑ ΠΟΥ ΣΑΣ ΚΟΥΝΑΓΕ!!!

ΟΛΑ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΟΛΑ ΩΡΑΙΑ!


Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2012

ΝΤΡΟΠΗ ΣΑΣ…


«Σε λίγο καιρό θα παίζουμε για να βλέπουμε τον εαυτό μας στην τηλεόραση. Για να ικανοποιούμε την ματαιοδοξία μας και το ψώνιο μας. Εκεί μας πάνε»


Ενώ το ελεγχόμενο από το ΚΚΕ ΣΕΗ (Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών) ποιεί την νήσσα και σφυρίζει αδιάφορα, η συγγραφέας Έλενα Ακρίτα καταγγέλλει με ανάρτησή της στο διαδίκτυο: «Από τα «Μυστικά της Εδέμ» είμαστε πάνω από χρόνο απλήρωτοι», όπως και αρκετοί ηθοποιοί που έχουν δηλώσει ότι είναι απλήρωτοι και έχουν σταματήσει τα γυρίσματα, ενώ το ίδιο συμβαίνει με το επίσης επιτυχημένο σίριαλ «Με λένε Βαγγέλη»…
Και να ήταν μόνο αυτό…
«Τρελά πράγματα, η σειρά κάνει υψηλά νούμερα και το Studio ATA έχει σηκώσει τα χέρια ψηλά και δεν πληρώνει τους ηθοποιούς αλλά και το συνεργείο, γιατί το κανάλι με τη σειρά του χρωστάει πολλά χρήματα στην παραγωγή» είπε ο ηθοποιός ο Πάνος Βλάχος για τους «Βασιλιάδες», όπου συμμετέχει.
Ηθοποιοί στα πρόθυρα νευρικής κρίσης μάταια χτυπάνε τις πόρτες των καναλιών να πληρωθούν τα δεδουλευμένα… Και ερωτάται το ΣΕΗ της Σταλινικής φράξιας, τι κάνατε βρε ξεδιάντροποι στην προκειμένη περίπτωση που ξέρετε μόνο να κυνηγάτε το ελεύθερο Θέατρο που δίνει χρόνια ψωμί στον Έλληνα ηθοποιό; Αλλά έτσι σας έμαθαν οι πατρόνες σας, αλλού να το παίζετε κόκορες (σ’ αυτούς κατά την άποψή σας ασκούνε κριτική στο ΚΚΕ) και αλλού κότες… όπως στην περίπτωση των καναλαρχών που κρατάνε τους εργαζόμενους ηθοποιούς και τους δημιουργούς απλήρωτους για ένα ολόκληρο χρόνο… ΝΤΡΟΠΗ ΣΑΣ…
… Αλλά εδώ θα είμαστε και για τη συνέχεια, γιατί υπάρχει και συνέχεια!

ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΦΟΡΙΑΚΟΙ «ΦΙΛΟΙ» ΜΑΣ!




Ποιον και πως θα πιάσουν τους φοροφυγάδες οι Γερμανοί εφοριακοί «φίλοι μας» ρε Βουβουζέλο;
Θα ισχύσει και στην προκειμένη περίπτωση η κατοχική μέθοδος της κουκούλας με θύματα τους συνήθεις μαλάκες,  που του λόγου σας «ως εισπρακτική μαφία» τους έχετε ρουφήξει και το μεδούλι;
Δε μου λες Βουβουζέλ, του εφοριακούς με τις βίλες, τα κότερα και τις καταθέσεις σε εκατομμύρια ευρώ θα τους αγγίξουν;
Του κομματικούς κρατικούς υπαλλήλους που έχει στραβώσει το χέρι τους από τις μίζες θα τους βάλουν να ξεράσουν τα κλεψιμαίικα;
Τους καναλάρχες που χρωστάνε τη μάνα τους και τον πατέρα τους στο Δημόσιο θα τους βάλουνε φυλακή μαζί με τον μικρομεσαίο  που δεν πλήρωσε το ΦΠΑ για να κρατήσει ανοιχτό το μαγαζάκι του;
Τους δημοσιογράφους που τα «παίρνουν» μαύρα από δέκα μεριές, τους μεγαλογιατρούς, τους μεγαλοδικηγόρους, τους εφοπλισταράδες, τους λαθρέμπορους υγρών καυσίμων , τους golden boys, τα τσογλάνια του πασοκοlιfe style με τις βιλάρες στη Μύκονο και τα σαλέ στην Αράχωβα, τα βολευτάκια που στέλνουν εκατομμύρια στις τράπεζες του εξωτερικού, τους έτσι τους αλλιώτικους και τους πασαλιμανιώτικους και όλο το κομματικό κλεφταριό ,που αρπάζουνε και τρώνε και πίνουν εις υγεία των κορόιδων, θα τους μπαγλαρώσουν;
Να το δω και να μην το πιστέψω θεόρατε Βουβ, γιατί έτσι και γίνει κάτι τέτοιο καθαρίσαμε σε ένα χρόνο μέσα και θα μας μείνει και περίσσευμα, αλλά δεν το βλέπω…
Οι «Γερμανοί φίλοι» μας   δεν έρχονται για να βγάλουν το κάρο από λάσπη που εσείς το ρίξατε,  έρχονται «να μας βάλουν κι άλλο μέσα» για να μπορούν να μας αγοράσουν από την κορυφή έως τα νύχια με δύο-τρία κωλόχαρτα… Και μακάρι να βγω ψεύτης!

Ο ΚΑΛΟΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΗΣ…


Καλησπέρα, αδέρφια...
Άντε να δούμε τι θα βγάλει ο μπαξές σήμερα στη χώρα της παραδοξότητας, της απόγνωσης και της εξαθλίωσης…
Στη χώρα των «φρενοβλαβών πολιτικών» και των «αμέτοχων υπηκόων»…
Στη χώρα που καταδιώκονται οι ενάρετοι και επιβραβεύονται οι επίορκοι…
Στη χώρα που η «πολιτική μαφία» που καταλήστεψε το δημόσιο χρήμα και οδήγησε έναν ολόκληρο λαό στην ανέχεια και στο μαρασμό, εμφανίζει τον εαυτό της ως καλό Σαμαρείτη και «Σωτήρα!»
Και ένας απ’ αυτούς τους «Σωτήρες» ο πολύς Α. Σαμαράς που μας έσωσε από την καταστροφή υπερψηφίζοντας το μνημόνιο με το οποίο δανειστήκαμε 130 δις για να κουρέψουμε…107 και για να επιστρέψουμε στα 120 ή 129%!! το…2020, υπό την προϋπόθεση, βέβαια, της συνεχούς κατ’ έτος ανάπτυξη της τάξεως του 3-5%!!!
Αν είναι δυνατόν! Και ο άνθρωπος αυτός που για να μετρήσει μέχρι το είκοσι πρέπει να βγάλει και τις κάλτσες του μια και δεν του φτάνουν τα δάχτυλα των χεριών του, όχι μόνο μας θεωρεί ηλίθιους, αλλά άρχισε ήδη να συμπεριφέρεται, με τις ευλογίες της Τρόικας ασφαλώς, ως «εν δυνάμει» πρωθυπουργός!!!
Μόνο που δεν είναι και ούτε πρόκειται να γίνει, γιατί όπως λέει και ο έγκριτος Γ Δελαστίκ, «για να γίνει πρωθυπουργός ο Α. Σαμαράς πρέπει όχι μόνο να βγει πρώτο κόμμα η ΝΔ στις εκλογές, αλλά και να βρει συμμάχους που θα τη στηρίξουν μετεκλογικά και μαζί τους να συγκεντρώνει στη Βουλή πάνω από 151 βουλευτές, πράγμα καθόλου μα καθόλου εύκολο. Αν μάλιστα στο αντιμνημονιακό κόμμα που ίδρυσε ο Πάνος Καμμένος συμμετάσχουν ο Γιάννης Μανώλης και μερικοί από τους διαγραφέντες βουλευτές της ΝΔ και επιπροσθέτως οι κινήσεις της Λούκας Κατσέλη οδηγήσουν στη συγκρότηση αντιμνημονιακού κόμματος και στον χώρο του ΠΑΣΟΚ, τότε καθίσταται εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο η ΝΔ όχι μόνο αυτοδυναμία να μην πάρει, αλλά να μην μπορούν ούτε καν από κοινού με το ΠΑΣΟΚ να συγκεντρώσουν 151 βουλευτές!»
Άντε, λοιπόν, να δούμε τι θα βγάλει ο μπαξές…

«Ο Πάγκαλος εμφανίζεται γενναίος, αλλά είναι μοιραίος και δείχνει δειλία»

 Γράφει ο Μιχάλης Ιγνατίου
Δεν ξέρω αν καλώς πράττουν όσοι έχουν τη τάση να υποβαθμίζουν τις δηλώσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Θεόδωρου Πάγκαλου. Πιστεύω ότι τον αδικούν, όσοι χρησιμοποιούν φράσεις του τύπου «Πάγκαλος είναι, τί περιμένεις», διότι είναι ένας ευφυέστατος άνθρωπος και εάν δεν ήταν πολιτικός, ίσως τώρα να μιλούσαμε για ένα .......
καθηγητή τεραστίων διαστάσεων σε Πανεπιστήμιο του εξωτερικού, εκεί όπου η θεωρία απέχει από την πρακτική έτη φωτός. Θα ήταν ο ιδανικός χώρος για το σημερινό αντιπρόεδρο.
Η ανάγκη να ασχοληθώ με τον κ. Πάγκαλο, οφείλεται στην κατηγορία που εκτόξευσε εναντίον μου χρήστης του Twitter, ο οποίος μετά τις δηλώσεις του περί «εθνικής κυριαρχίας» υποστήριξε ότι κάλυψα το σημερινό αντιπρόεδρο, κρύβοντας ενοχοποιητικά αμερικανικά έγγραφα, που εξασφάλισα με τη χρήση του Νόμου Freedom of Information Act. Η κατηγορία δεν ευσταθεί. Άλλωστε όποιος επιθυμεί να διαβάσει αυτά τα έγγραφα, μπορεί να περάσει από το Στέϊτ Ντιπάρτμεντ να τα ζητήσει, να τα μελετήσει, και εάν καταλήξει σε διαφορετικά συμπεράσματα από τα δικά μου, είμαι διατεθειμένος –εάν με πείσει- να απολογηθώ.
Όσον αφορά τη δεύτερη κατηγορία, ότι θα ήμουν πιό σκληρός εάν στη θέση του κ. Πάγκαλου ήταν κάποιος υπουργός της Ν.Δ., θα απαντήσω στον χρήστη του Twitter με όλη μου την ειλικρίνεια: θα προσπαθούσα να αντισταθώ στον πειρασμό, άλλωστε τα έγγραφα ομιλούν από μόνα τους, και όταν ο ερευνητής τα κερδίσει, του τα παραχωρούν σε μορφή που είναι αδύνατον να παραποιηθούν. Βέβαια, ομολογώ πως θα ήταν μεγαλύτερη η πρόκληση εάν μία κυβέρνηση της Ν.Δ. «γκρίζαρε» με τις αποφάσεις της το Αιγαίο ή εάν ο Καραμανλής αντί του Παπανδρέου οδηγούσε την Ελλάδα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Πάντα έδινα σημασία στα λόγια του πρώην υπουργού Εξωτερικών, διότι έχω πιστέψει από την πρώτη εποχή του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία ότι δεν λέει τίποτα τυχαία. Δεν θα τον χαρακτηρίσω ούτε «λαγό», ούτε «βαποράκι». Αλλά με προβληματίζει ότι πάντα «κτυπά» όταν αναζητείται ο λεγόμενος «από μηχανής Θεός». Ολα τα προηγούμενα χρόνια μελέτησα τις δηλώσεις και τις ανακοινώσεις του, και κάλυψα εκ του σύνεγγυς όλες τις επισκέψεις του στην Ουάσιγκτον και τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.
Είχα την τύχη να διαβάσω γραμμή-γραμμή τα αμερικανικά έγγραφα για τα Ίμια και τη Μαδρίτη και να ακούσω τις αφηγήσεις του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ για τις λεπτομέρειες της διαπραγμάτευσης την τελευταία μέρα του Γεννάρη του 1996, όταν δημιουργήθηκαν οι «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο. Μίλησα και με τον ίδιο για αρκετή ώρα. Και κατέληξα στο εξής συμπέρασμα: όσα κατά καιρούς υποστηρίζει για τα εθνικά θέματα, δυστυχώς τα πιστεύει. Και αυτή η διαπίστωση, αυτόματα θα έπρεπε να τον αποκλείει από θέσεις-κλειδιά, που κατά καιρούς κατείχε και συνεχίζει να κατέχει.
Πιστεύω ότι η δήλωση του στο γαλλικό ραδιοφωνικό σταθμό  Europe 1 για την εθνική κυριαρχία, είναι χειρότερη και από εκείνη την κουβέντα που εκστόμισε στον τότε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Γουόρεν Κρίστοφερ για την ελληνική σημαία στα Ίμια. Σύμφωνα με το επίσημο αμερικανικό τηλεγράφημα, είπε στον ομόλογό του ότι «οι ισχυροί άνεμοι θα κατέστρεφαν σύντομα τη σημαία και η Ελλάδα δεν θα την αντικαθιστούσε».*
Εάν ο κ. Πάγκαλος είναι «υπέρ του να χάνει κανείς την κυριαρχία του», τότε βρίσκεται σε λάθος χώρα. Σίγουρα δεν έχει θέση στην κυβέρνηση, διότι ο πρωθυπουργός και τα μέλη της αντιπροσωπεύουν ένα λαό που, ευτυχώς, ακόμα αντιστέκεται στην πρακτική του «ξεπουλάμε τα πάντα». Ο κ. Πάγκαλος νοιώθει «πολίτης του κόσμου» και, ίσως, να καταριέται την ώρα και τη στιγμή που δεν γεννήθηκε στη Γαλλία, την Αμερική ή την Ελβετία. Αυτό, όμως, είναι δικό του πρόβλημα και πρέπει να το αντιμετωπίσει μόνος ή με τον ψυχολόγο του
Σέβομαι τον άνθρωπο και οικογενειάρχη Πάγκαλο, αναγνωρίζω την ευφυία του και το γεγονός ότι εκφράζει τις απόψεις του χωρίς φόβο και πάθος. Δυστυχώς, όσο γενναίος επιθυμεί να παρουσιάζεται, είναι την ίδια στιγμή και μοιραίος. Θα έλεγα δε ότι, όταν βρίσκει αντίσταση, αποσύρεται και δείχνει δειλία. Και είμαι αυτόπτης μάρτυρας για το περιστατικό με τον Ισμαήλ Τζεμ, στον ΟΗΕ.  Η εθνική κυριαρχία δεν είναι προσωπικό του ζήτημα, αλλά του ελληνικού λαού. Και δεν έχει κανένα δικαίωμα να την χαρίζει ως να πρόκειται για κτήμα του.

Ονειρο η πρωθυπουργία Σαμαρά...

Του Γιώργου Δελαστίκ

Σαρκαστικά σχόλια προκάλεσαν οι αποκριάτικες δηλώσεις του αρχηγού της ΝΔ Αντώνη Σαμαρά ότι δήθεν δεν θέλει ούτε να ακούει περί μετεκλογικής συγκυβέρνησης του κόμματός του με το ΠΑΣΟΚ, με το οποίο ήδη συγκυβερνά! Ισχυρίστηκε μάλιστα ο πρόεδρος της κυβερνητικής Δεξιάς ότι κάθε συζήτηση περί συγκυβέρνησης με το ΠΑΣΟΚ είναι εκ του πονηρού και αποσκοπεί στο να προκαλέσει πολιτική φθορά στη ΝΔ. Προφανώς ο Α. Σαμαράς έχει την...
 εντύπωση ότι απευθύνεται σε ηλιθίους.
Ο ίδιος προσωπικά πήρε την απόφαση να συγκυβερνήσει με το ΠΑΣΟΚ υπό την πρωθυπουργία του Λουκά Παπαδήμου και τώρα έχει την πολιτική αναίδεια να λέει πως κάθε συζήτηση περί συνέχισης της συγκυβέρνησης ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και μετά τις εκλογές αποσκοπεί στην... υπονόμευση της ΝΔ! Υποκρίνεται δηλαδή πως αγνοεί ότι ουδείς είναι σε θέση να προκαλέσει μεγαλύτερη πολιτική φθορά στη ΝΔ από την επί τετράμηνο ήδη συνεχιζόμενη συγκυβέρνησή της με το ΠΑΣΟΚ, την αποκλειστική ευθύνη για την οποία συγκυβέρνηση έχει ο ίδιος και μόνο αυτός!
Δεν γνωρίζουμε αν ο Α. Σαμαράς είχε εκ των προτέρων συνειδητοποιήσει πλήρως ότι αφ' ης στιγμής συμμετείχε σε συγκυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ, δεν θα υπήρχε πλέον ούτε μία πιθανότητα στο εκατομμύριο να κερδίσει η ΝΔ αυτοδυναμία στις επόμενες εκλογές, όποτε και αν γίνουν αυτές. Το γεγονός όμως ότι προκειμένου να υπερψηφίσει από κοινού με το ΠΑΣΟΚ το νέο Μνημόνιο τον οδήγησε στη διαγραφή 21 βουλευτών του και μάλιστα σχεδόν όλων από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της αντιμνημονιακής γραμμής του, σίγουρα τον βοήθησε να αντιληφθεί ότι βαδίζει προς εκλογικό Βατερλό.
Αποπειράται έτσι να «παραμυθιάσει» τους οπαδούς της Δεξιάς ότι σε αντάλλαγμα της «πολιτικής κωλοτούμπας» του και της πλήρους απάρνησης των θέσεών του όχι μόνο θα φέρει τη ΝΔ στην εξουσία, αλλά θα τη φέρει και μόνη της, ώστε να λεηλατήσουν τα κρατικά ταμεία μόνοι τους οι δεξιοί!
Η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Ο Α. Σαμαράς έχει πλήρη επίγνωση του ότι η ΝΔ είναι πλέον το κατεξοχήν, το κύριο, το σημαντικότερο κόμμα του Μνημονίου, αντικαθιστώντας το μισοδιαλυμένο ΠΑΣΟΚ.
Γι' αυτό άλλωστε και στις αποκριάτικες δηλώσεις του ο αρχηγός της Δεξιάς εκθείαζε ανενδοίαστα το νέο Μνημόνιο, προσπαθώντας προσχηματικά να το αντιδιαστείλει με το πρώτο Μνημόνιο που είχε απορρίψει.
Πέρα από τα παιδαριώδη φληναφήματα υπεράσπισης του νέου Μνημονίου, η πολιτική ουσία έγκειται στο ότι τις Αποκριές ο Α. Σαμαράς έστειλε μήνυμα στους ξένους επικυρίαρχους της πατρίδας μας ότι πλέον υπερασπίζεται ευθέως το νέο Μνημόνιο εξανδραποδισμού των Ελλήνων εργαζομένων, νέων και συνταξιούχων και δεν αρκείται πλέον να διακηρύσσει ότι το ψήφισε επειδή ήταν δήθεν αναγκαίο κακό. Προσπαθεί να τους πείσει δηλαδή ότι είναι πλέον πρωθυπουργήσιμος - και όντως είναι...
Υπάρχει βεβαίως ακόμη μια δευτερεύουσα «λεπτομέρεια»: για να γίνει πρωθυπουργός ο Α. Σαμαράς πρέπει όχι μόνο να βγει πρώτο κόμμα η ΝΔ στις εκλογές, αλλά και να βρει συμμάχους που θα τη στηρίξουν μετεκλογικά και μαζί τους να συγκεντρώνει στη Βουλή πάνω από 151 βουλευτές, πράγμα καθόλου μα καθόλου εύκολο.
Αν μάλιστα στο αντιμνημονιακό κόμμα που ίδρυσε ο Πάνος Καμμένος συμμετάσχουν ο Γιάννης Μανώλης και μερικοί από τους διαγραφέντες βουλευτές της ΝΔ και επιπροσθέτως οι κινήσεις της Λούκας Κατσέλη οδηγήσουν στη συγκρότηση αντιμνημονιακού κόμματος και στον χώρο του ΠΑΣΟΚ, τότε καθίσταται εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο η ΝΔ όχι μόνο αυτοδυναμία να μην πάρει, αλλά να μην μπορούν ούτε καν από κοινού με το ΠΑΣΟΚ να συγκεντρώσουν 151 βουλευτές!
Ετσι, μπορεί μεν ο Αντώνης Σαμαράς δημοσίως να παίζει θέατρο ότι δήθεν «ξορκίζει με τον απήγανο» το ενδεχόμενο μετεκλογικής συγκυβέρνησης με το ΠΑΣΟΚ, μέσα του όμως σίγουρα προσεύχεται να βοηθήσει ο Θεός το ΠΑΣΟΚ να κερδίσει αρκετές έδρες για να τις «τσοντάρει» σε εκείνες της ΝΔ ώστε μαζί να ξεπεράσουν το φράγμα των 151...

ΜΝΗΜΟΝΙΟ
Ο Καρνάβαλος των κομμάτων
Απερίγραπτο είναι πλέον το κομματικό αλαλούμ γύρω από τη στήριξη ή την απόρριψη των δύο Μνημονίων. Το ΠΑΣΟΚ είναι υπέρ και του πρώτου και του δεύτερου Μνημονίου. Η ΝΔ απορρίπτει μετά βδελυγμίας το πρώτο Μνημόνιο, αλλά υιοθετεί ενθουσιωδώς το δεύτερο. Το αντίθετο δηλαδή από τις θέσεις του ΛΑΟΣ, το οποίο απορρίπτει κατηγορηματικά το δεύτερο Μνημόνιο, αλλά θεωρεί «πατριωτική στάση» να υποστηρίξει το πρώτο Μνημόνιο. Ενας απίθανος κομματικός Καρνάβαλος χωρίς καμία θέση αρχής και με μοναδικό στόχο να καλύψει τις πολιτικές κωλοτούμπες των ηγετών τους. Κερδισμένοι ο Αδωνις και ο Βορίδης: ψήφισαν το πρώτο λόγω ΛΑΟΣ, ψήφισαν και το δεύτερο λόγω ΝΔ, άρα είναι πλέον έτοιμοι να πάνε στο... ΠΑΣΟΚ!
ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΕΘΝΟΣ 28/2, μέσω

Γιατί η νέα σύμβαση οδηγεί την Ελλάδα (και) στην επίσημη χρεωκοπία





Του Νίκου Αργεάδη

Μόλις δανειστήκαμε 130 δις για να κουρέψουμε…107 και για να επιστρέψουμε στα 120 ή 129%!! το…2020!. Απίθανο. Η “ανοχή” χρέους της  τάξεως του 120-130% προυποθέτει συνεχή κατ’ έτος ανάπτυξη της τάξεως του 3-5% . Τι είναι πιο πιθανό; να επιστρέψει η Ελλάδα σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης σύντομα ή να συνεχιστεί η ύφεση και η χρηματοπιστωτική “ξηρασία” ειδικά όταν η δομές του Ελλαδικού κράτους παραμένουν ίδιες και το ίδιο έχει πλέον μετατραπεί σε εγχώρια εισπρακτική μαφία και μόνο τρώγωντας τις σαρκες μας; Αντιλαμβάνονται τι ζημιά έκαναν με την συμπεριφορά τους αυτή στην μελλοντική εμπιστοσύνη των πολιτών προς το κράτος τους; Έχουν αντιληφθεί ότι έχουν βάλει θεμέλια για μελλοντικές εμφυλιακές συγκρούσεις; Αμφιβάλλω, αφού κύριο μέλημά τους είναι η τοπική εξουσία.
Πρώτον, τα 130 δις δεν θα εισρεύσουν στην οικονομία ως κεφαλαιακή επένδυση αλλά για την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και για την πληρωμή των πιστωτών, δραστηριότητες που δεν θα δημιουργήσουν ούτε μία θέση εργασίας, εκτός από αυτές για τους εγχώριους και ξένους τοποτηρητές. Η τρέχουσα χρηματοπιστωτική τρύπα στην οποία είμαστε, είναι βαθύτερη απ’ αυτή του 2010. Με την ύφεση, και μάλιστα την γενική Ευρωπαϊκή να γιγαντώνεται, και την υποθήκευση της εθνικής περιουσίας, άλλαξαν προς το καλύτερο οι εν σχέσει με το 2010, τωρινές συνθήκες και αυτό επέβαλλε αποδοχή των όρων των κατ’ ευφημισμόν εταίρων μας; Δεν νομίζω….
Δεύτερον, πως μπορεί η Ελλάδα να πλησιάσει τους στόχους του “προγράμματος” όπως κατ’ ευφημισμόν καλείται ο νέος δανειακός Καιάδας, όταν οι φορολογικές εισπράξεις ελαττώνονται και η ύφεση ξεπέρασε το 7%! μόνο κατά το πρώτο τρίμηνο; Κανείς δεν το εξηγεί εκτός και αν περιμένουν να κάνει το “θαύμα της η Παναγιά”.
Τρίτον, ερχόμαστε στους οίκους “αξιολόγησης” όπως καλούνται τα οικονομικά “πυροβόλα” των -τάχα μου- αντικειμενικών αγορών. Στην κατηγορία SD, που ισοδυναμεί με επιλεκτική χρεοκοπία, από CCC υποβάθμισε χθες το βράδυ ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Ενώ η Φιτς δεν έχει πειστεί πως η λιτότητα θα φέρει θετικά αποτελέσματα γι’ αυτό και πριν λίγες μέρες -ω! τι έκπληξη- μείωσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλαδας στο “C”, υπογραμμίζοντας πως η χρεωκοπία είναι τωρα πολύ πιθανή (highly likely”). Επίσης, μυστική χρηματοπιστωτική ανάλυση που δόθηκε από τον χρηματοπιστωτικό οίκο ΕΖ την προπερασμένη Κυριακή δηλώνει πως το χρέος θα παραμείνει στα 160%!! και το 2020!. Οι πιθανότητες να παραμείνει το χρεος μη βιώσιμο είναι περισσότερες από το να ελαττωθεί και να αναπτυχθεί η Ελληνική οικονομία. Αυτό το τελευταίο είναι πολύ πιθανό γιατί η Ελλάδα έχει, μετά την Ιταλία και την Γερμανία, το οξύτερο δημογραφικό πρόβλημα στην Ευρώπη. Η οικονομική ανάπτυξη προυποθέτει (κυρίως) ευρρωστία στην δημογραφία. Οι καλύτεροι καταναλωτές είναι οι νέοι 18-30 ετών και όχι οι γερασμένοι των 60-70 ετών που απαιτούν όλο και πιο πολλές δαπάνες. Οι νέοι ξοδεύουν σε νοίκια, αγορές, γάμους κλπ, είναι σε θέση να εργάζονται, οι γερασμένοι όχι. Τέλος, οι νέοι είναι πιο ευέλικτοι στην ικανότητα προσαρμογής σε νέες συνθήκες, οι παλαιότεροι όχι.
Τέταρτον, ερχόμαστε τώρα στην μυθολογία περί “οκνηρών” Ελλήνων που “τα έφαγαν”. Η εγκληματική λοιδωρία και προπαγάνδα κατά ενός ολόκληρου λαού και μάλιστα από τους εγχώριους αντιπροσώπους της παγκόσμιας οικονομικής υπερκυβερνησης (Παπανδρέου, Παπακωνσταντίνου, Πάγκαλος κ.α.) θα έκανε περήφανους τους Ναζί, τους πρώτους που εφάρμοσαν σε μαζική κλίμακα την μέθοδο αυτή του ψυχολογικού πολέμου περί μαζικής ενοχής. Τότε οι Ναζί εκτελούσαν ολόκληρα χωριά γιατί οι αντάρτες σκότωσαν στρατιώτες τους σε μάχη. Τώρα οι εκτελέσεις είναι εικονικές και οικονομικές εναντίον ολόκληρων κοινωνικών ομάδων. Η εγχώρια μαφία βρίσκεται ένα βήμα πρίν την κατάσχεση του σπιτιού του αδερφού σας όταν θα χρωστάτε εσείς στο μαφιόζικο πλέον κράτος. Γι’ αυτό και οι λάσπες “φταίνε οι τάδε που διεκδικούν…” και ο επιλεγόμενος κοινωνικός αυτοματισμός. Εφ’ όσον οι Έλληνες ήταν “οκνηροί” γιατί οι τράπεζες τους δάνειζαν; δεν ήταν δουλειά τους να ανιχνεύσουν την οικονομική τους δυνατότητα και να αρνηθούν τα δάνεια; Τι κρύβεται πίσω από αυτή την φιλοσοφία των τραπεζών και των εγχώριων “αντιπροσώπων” τους στην πολιτική τάξη που “κυβερνάει”; Η εμμονή τους πως οι τράπεζες δεν πρέπει να χάνουν ποτέ. Θυμάστε το “They are too big to fail” στις ΗΠΑ;
Πέμπτον, το αποτέλεσμα; Μα η ταπεινωτική παράγραφος στο νέο “μνημόνιο” που μόνο μνημόνιο δεν είναι, για την υποχρεωτική πληρωμή πρώτα του χρέους και μετά την κάλυψη των αναγκών της Ελλάδας. Μόλις η κυβέρνηση Παπαδήμιου συμφώνησε για τις συνθήκες μισθωμένης δουλείας, οι ευρωκράτες, εγχώριοι και ξένοι, συνεπικουρούμενοι από τα επιδοτούμενα ΜΜΕ, συσσώρευσαν νέες επαχθείς συνθήκες όπως την τοποθέτηση γκαουλάϊτερ στην Αθήνα που θα επιβλέπει την ομαλή πληρωμή των ξένων πιστωτών πριν την κάλυψη των αναγκών των Ελλήνων. Η Ευρωπαϊκή νεοταξική δημοκρατία στο απόγειό της! Το πιο “ωραίο” είναι η δικαιολογία: Όλα αυτά γίνονται έως ότου “σταθεροποιηθεί” το χρηματοπιστωτικό σύστημα και για να αποφευχθεί άλλη μία Λήμαν-Μπράδερς”!! Είναι στ’ αλήθεια το σύστημα τόσο εύθραυστο ή επικαλείται η Λήμαν-Μπράδερς όπως η 9η Σεπτεμβρίου για την επίτευξη κάποιου άλλου σκοπού; Την αντικατάσταση των εκλεγμένων αντιπροσώπων του λαού με διορισμένους τεχνοκράτες της τραπεζικής μαφίας που θα υπεξαιρέσουν τον εθνικό πλούτο με ταυτόχρονη συντριβή κάθε εθνικής αντίστασης; Κι’ ακόμα δεν είδαμε τι ρόλο θα παίξουν στο παιχνίδι αυτό οι ορδές των απελπισμένων λαθραίων που εισήγαγε το εγχώριο σύστημα για να “αυξήσει” την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας μας (τους). Τώρα ξεκινά το μεγάλο εθνικό “νταχτιρντί”, και η πλατειά ασυμμετρία των παραγόντων όπως η νομικά θεσμοθετημένη ληστέια των εθνικών πόρων και οι ξένες εδεφρείες που μας φόρεσαν, δεν γνωρίζουμε πως θα εμπλακούν στις συκγρούσεις που έρχονται…

http://bit.ly/xqQ4aV

Ο Αλέκος Χαλβατζής αποχωρεί και καταγγέλλει την ηγεσία του ΚΚΕ.


Όταν τα έλεγα εγώ και τι δεν άκουσα!
Και τι δε είπαν και τι δεν έκαναν τα «ορθόδοξα» κομματόσκυλα του Περισσού!
Μέχρι το ταλαίπωρο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, που ελέγχεται πλήρως από τη Σταλινική φράξια (!) της Παπαρήγας
εμπλέξανε  στο παιχνίδι της γνωστής πλέον παλαιοκομματικής λασπολογικής ελεεινολογίας…
Μέθοδοι που θυμίζουν γκεμπελικές πρακτικές και ενέργειες κουκουλοφόρων της κατοχής…
Αναλήθειες, συκοφαντίες, ψευδείς καταγγελίες και ότι άλλο μπόρεσε να συλλάβει το σαλεμένο μυαλό των «μοναδικών ερμηνευτών του Μαρξισμού»
Κυρίαρχος του παιχνιδιού το αποστεωμένο Παπαρήγειο ιδεολόγημα που οδηγεί το κόμμα των αγώνων και των θυσιών στον περασμένο αιώνα!
Τότε τα έλεγα εγώ, τώρα τα λέει ο Αλέκος Χαλβατζής (γιός του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου του ΚΚΕ Σπύρου Χαλβατζή) και πρώην στέλεχος του ΚΚΕ, που δηλώνει ότι αποχωρεί από το κόμμα καταγγέλλοντας «κόκκινα σκιάχτρα και λαθρεπιβάτες» και αναδεικνύει με ένα κείμενο μανιφέστο την χαοτική διαφορά μεταξύ της νέας γενιάς και της παλαιολιθικής γενιάς μέσα στο ΚΚΕ
Ένα ΚΚΕ που το θέλουν περιχαρακωμένο μικρομάγαζο για να ικανοποιούνται οι προσωπικές φιλοδοξίες της συντρόφισσας Παπαρήγας και τα βίτσια των επαγγελματιών κομουνιστών της συμφοράς.
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο που έχει αναρτηθεί στο προσωπικό ιστολόγιο του Αλέκου Χαλβατζή έχει ως εξής (Κλικ στο link )  alekosch.wordpress.com

CHAT FOOD


Απορούν οι ξένοι γιατί όλοι οι Έλληνες αγοράζουμε κινητά με φωτογραφική μηχανή και βίντεο…. Η μόνη παρηγοριά του Έλληνα είναι το κινητό… Πάνε στην αγορά, τραβάνε φωτογραφίες τα προϊόντα και μετά ανταλλάσσουν τις φωτογραφίες μεταξύ τους!
-Σου στέλνω μια με λαχανικά, μου στέλνεις μια με αλλαντικά;
Προχθές μου έστειλε με mms ο φίλος μου ο Νώντας μία μερίδα αρνάκι γάλακτος!
Του έβαλα πατάτες του φούρνου και του το ξανάστειλα…
ΚΑΛΗ ΣΑΣ ΟΡΕΞΗ!

BODY FITNESS



Στο διαλυμένο μπουρδελάκι του ΠΑΣΟΚ που το κρατάει ζωντανό ο «γιαλαντζί αντιμνημονιακός» Αντωνάκης ο Flip, έχουν ως φαίνεται μανία με το body fitness! Ως και η Χριστοφιλοπούλου (έλα Χριστέ και Κύριε) διαθέτει και προσωπικό γυμναστή, personal trainer όπως αποκαλείται στους hi κύκλους των επωνύμων. Για την ιστορία πάντως να σας πούμε ότι ο προσωπικός γυμναστής κοστίζει από 30 έως 50 ευρώ την ώρα.  Ο προσωπικός γυμναστής του Παπανδρέου δεν πληρώνεται από τον  απερχόμενο πρόεδρο του κόμματος, αλλά από τα (άδεια) ταμεία του ΠΑΣΟΚ με το ποσό τον 2.500 ευρώ μηνιαίως, τη στιγμή που επί πέντε μήνες οι εργαζόμενοι στο ΠΑΣΟΚ μένουν απλήρωτοι. Έχουν και δικό τους blog http://ergazomenoipasok.blogspot.com/2012/02/5-5.html η φωνή της αγανάκτησης των απλήρωτων εργαζόμενων στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. όπως το ονομάζουν! Πριν λίγες ημέρες έγινε και έρανος στα κεντρικά γραφεία του κόμματος. Για όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Που δεν έχουν γάλα για τα παιδιά τους. Αλλά και πάλι κάποιοι έφτασαν στα συσσίτια. Παρότι εργαζόμενοι. Απλήρωτοι εργαζόμενοι. Από αυτούς που έλεγαν ότι λεφτά υπάρχουν!

Η ΝΔ στο δρόμο που χάραξε το ΠΑΣΟΚ



Η διάρρηξη των σχέσεων της ΝΔ με την κοινωνική της βάση θα ολοκληρώσει το κενό πολιτικής εκπροσώπησης που άφησε η ήδη συντελεσθείσα διάρρηξη των σχέσεων του ΠΑΣΟΚ με τη δική του κοινωνική βάση.

Έστω και βαρύτατα ακρωτηριασμένα, τα δύο μεγάλα –για πόσο ακόμα;– κόμματα υπερψήφισαν το νέο Μνημόνιο, εγκλωβίζοντας την Ελλάδα σ’ ένα δρόμο χωρίς επιστροφή. Η τρόικα δεν πρέπει να έχει παράπονο. Η αποσύνθεση του πολιτικού συστήματος δεν την απασχολεί. Έτσι κι αλλιώς, θεωρεί αναλώσιμες τις εγχώριες πολιτικές δυνάμεις που προωθούν τα σχέδιά της.

Ο Γιώργος Παπανδρέου, σαν ξεζουμισμένη λεμονόκουπα, θα πάρει σε λίγο το δρόμο για...
τον πολιτικό σκουπιδοτενεκέ, αλλά ο κατά πάσα πιθανότητα διάδοχός του, Βαγγέλης Βενιζέλος, έχει εμπράκτως αποδείξει την υπακοή του στους δανειστές, την ίδια στιγμή που στο εσωτερικό επιδίδεται σε πολιτικούς τραμπουκισμούς. Θα προσγειωθεί, όμως, ανωμάλως, όταν στις εκλογές θα διαπιστώσει ότι ηγείται ενός μικρομεσαίου κόμματος, εάν τελικώς το ΠΑΣΟΚ διατηρήσει την ενότητά του, κάτι που δεν είναι καθόλου σίγουρο.

Το σημαντικότερο επίτευγμα της τρόικας, όμως, είναι ότι υποχρέωσε τη ΝΔ να προσχωρήσει στο κόμμα του Μνημονίου. Ο Αντώνης Σαμαράς όφειλε να γνωρίζει ότι η λογική της κατηφόρας είναι ο πάτος. Από τη στιγμή που προσχώρησε, για να υπερασπίσει την επιλογή του, μετατράπηκε σ’ ένα είδος «γενίτσαρου». Το αποτέλεσμα το είδαμε τη νύχτα της Κυριακής. Ο ένας στους τέσσερις «γαλάζιους» βουλευτές διαφοροποιήθηκε και διεγράφη.

Η ειρωνεία της υπόθεσης είναι ότι σχεδόν όλοι οι διαγραφέντες είχαν υποστηρίξει τον Αντώνη Σαμαρά στη μάχη της διαδοχής και μέχρι τώρα λειτουργούσαν ως εσωκομματικά ερείσματά του. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο αρχηγός των «γαλάζιων» διολισθαίνει στην αγκαλιά της πτέρυγας που είχε υποστηρίξει την Ντόρα Μπακογιάννη. Αυτό, όμως, είναι δικό του πρόβλημα. Το ευρύτερο πολιτικό θέμα είναι ότι, με τη στάση του, ο Αντώνης Σαμαράς βάζει οριστικά τη ΝΔ στο δρόμο που χάραξε ο Γιώργος Παπανδρέου για το ΠΑΣΟΚ. Ένα δρόμο που οδηγεί στην πολιτικο-εκλογική αποδόμηση.

Η αποδόμηση του ΠΑΣΟΚ πήρε δύο χρόνια, αλλά η αποδόμηση της ΝΔ θα πάρει λιγότερο, επειδή ο πολιτικός χρόνος έχει πυκνώσει. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών αντιμετωπίζει πια τους «γαλάζιους» σαν συνεργούς στο «έγκλημα». Προφανώς, ο Αντώνης Σαμαράς θα προλάβει να κερδίσει τις εκλογές και να γίνει πρωθυπουργός, αν και –ειδικά μετά τις τελευταίες εξελίξεις– η αυτοδυναμία καθίσταται όνειρο απατηλό. Έτσι όπως έχουν έρθει τα πράγματα, ο μόνος δρόμος θα είναι να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας με το συρρικνωμένο ΠΑΣΟΚ του Βαγγέλη Βενιζέλου.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το μπλοκ του Μνημονίου θα χρεωθεί όσα μάλλον θα ακολουθήσουν: την περαιτέρω βύθιση της οικονομίας στο φαύλο κύκλο της ύφεσης, τον πολλαπλασιασμό των οικονομικών και κοινωνικών ερειπίων και την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία είτε λόγω κοινωνικής έκρηξης είτε λόγω δημοσιονομικού εκτροχιασμού. Με άλλα λόγια, το ενδεχόμενο να καταρρεύσει η χώρα επί πρωθυπουργίας Σαμαρά συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες.

Η διάρρηξη των σχέσεων της ΝΔ με την κοινωνική βάση της θα ολοκληρώσει το κενό πολιτικής εκπροσώπησης που άφησε η ήδη συντελεσθείσα διάρρηξη των σχέσεων του ΠΑΣΟΚ με τη δική του κοινωνική βάση. Προς το παρόν, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πώς θα καλυφθούν αυτά τα κενά. Όπως πάντα, η ζωή θα δώσει τις δικές της πρωτότυπες απαντήσεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, αφενός, το υφιστάμενο και καταρρέον πολιτικό σύστημα δεν πρόκειται να επιβιώσει –τουλάχιστον με την παρούσα μορφή του– και, αφετέρου, πως το νέο θα προκύψει μέσα από σπασμούς.

Οι πολιτικές δυνάμεις που λειτούργησαν σαν όχημα για την επιβολή του πρώτου και του δεύτερου Μνημονίου και, τελικώς, για τη μετατροπή της Ελλάδας όχι μόνο σ’ ένα είδος οικονομικού προτεκτοράτου, αλλά και σε έρμαιο των δανειστών της, θα συνθλιβούν από τα ερείπια που προκαλεί η πολιτική τους. Δεν έχουν καν τη δικαιολογία ότι έκαναν λάθος εκτίμηση. Από την εκδήλωση της κρίσης μέχρι τώρα λειτουργούν όχι με επιχειρήματα, αλλά με εκβιαστικά διλήμματα, που στηρίζονται σε φθηνή προπαγάνδα και αντιαισθητική κινδυνολογία. Ακύρωσαν την Πολιτική και την ίδια τη Δημοκρατία. Η θεραπεία-σοκ, άλλωστε, στηρίζεται αποκλειστικά στην καλλιέργεια του φόβου και γι’ αυτό είναι από τη φύση της ασύμβατη με τη Δημοκρατία.

Σταύρος Λυγερός από epikaira

Δευτέρα 27 Φεβρουαρίου 2012

Νοικοκυραίοι, ραντιέρηδες, καιροσκόποι



Θεσμοί και νοοτροπίες στην ελληνική οικονομία
Από τον Αρίστο Δοξιάδη[1]
ΛΟΓΟΠΛΑΙΣΙΟ
[Καθαρεύουσα και δημοτική] Ο τρόπος που συζητάμε για την οικονομία άλλαξε άρδην, μέσα σε λίγους μήνες. Πριν ξεσπάσει η δική μας κρίση του χρέους ο δημόσιος διάλογος δεν διέφερε πολύ από τον αντίστοιχο στις δυτικές χώρες. Είχαμε τις κλασικές συζητήσεις υπέρ του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, υπέρ της τόνωσης της ζήτησης ή της περικοπής δαπανών, για το φιλελευθερισμό και τη σοσιαλδημοκρατία, κ.ο.κ.
Λίγοι σχολιαστές επέμεναν στις ελληνικές ιδιαιτερότητες.[2] Για παράδειγμα ότι το Δημόσιο δεν είναι Δημόσιο όταν το έχουν αλώσει ιδιωτικά και συντεχνιακά συμφέροντα, και το ιδιωτικό δεν είναι ιδιωτικό όταν ζει από το δημόσιο χρήμα. Αλλά αυτές οι φωνές δεν ήταν παρούσες ούτε στο λόγο των κομμάτων, ούτε των καναλιών, ούτε φυσικά στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής.
Οι τεχνοκράτες ασχολούνταν περισσότερο με το επίσημο, παρά με το πραγματικό. Με το ύψος, π.χ., των φορολογικών συντελεστών, αλλά όχι με τους φόρους που πραγματικά πλήρωναν οι επιχειρήσεις – πολύ ψηλότερους από την επίσημη κλίμακα όταν το ΣΔΟΕ επέδραμε επί δικαίων και αδίκων, πολύ χαμηλότερους όταν ο επιχειρηματίας είχε τον τρόπο του.
Υπήρχε μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον επίσημο λόγο της πολιτείας, της πολιτικής, της τεχνοκρατίας, και σε αυτό που διαισθανόμασταν, που κουβεντιάζαμε στις παρέες, αλλά δεν αρθρώναμε δημόσια. Στον επίσημο λόγο, την καθαρεύουσα, μιλούσαμε για επενδύσεις, προγραμματισμό, ανταγωνισμό, παραγωγικότητα, κίνητρα, ελέγχους, νόμους. Στη δημοτική, για φραπέ, χαβαλέ, και το δαιμόνιο του Έλληνα. Ξέραμε ότι οι δημόσιες διακηρύξεις δεν θα πραγματοποιηθούν, αλλά λέγαμε: ας προσπαθήσουμε, και αν γίνει το ένα δέκατο, πάλι καλά – να μη μείνουμε πολύ πίσω από «την Ευρώπη».
Τώρα η δημόσια συζήτηση άλλαξε, και ξαφνικά μοιάζει με τις κουβέντες της παρέας. Το δίλημμα «δημόσιο ή ιδιωτικό;» μεταλλάχτηκε: «με τον αργόμισθο ή με το φοροφυγά;». Το «συνδικάτα ή εργοδοσία;» μεταλλάχτηκε: «να κόψουμε τη σύνταξη από τα 52 ή τα ιατρικά υλικά που τα πληρώνουμε για χρυσάφι;». Αρχίσαμε να συζητάμε για την πραγματική Ελλάδα, όχι για μια θεωρητική μικτή οικονομία. Οι καθημερινές εμπειρίες του καθενός ταυτίστηκαν με τα μεγάλα ζητήματα. Αυτό είναι υγιές. Είναι η αρχή της αυτογνωσίας.
Αλλά η οικονομία είναι πολύπλοκη, και οι εμπειρίες μας είναι χαοτικές, ποικίλες και αντιφατικές. Είναι εύκολο να καταλήξουμε σε υπερβολές, να μείνουμε σε καταγγελίες και μονόλογους, να χάσουμε τις αιτίες και την προοπτική. Από τη δημώδη εμπειρία πρέπει να ξαναστήσουμε μια λόγια θεωρία για την ελληνική οικονομία, που να εστιάζει στα ουσιώδη, να τα εξηγεί, και να ορίζει επιλογές.
[Θεωρίες της ιδιομορφίας] Μια καλή προσέγγιση είναι να εντοπίσουμε σε τι διαφέρουμε από τις αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες, που συνειδητά ή ασυνείδητα τις έχουμε για πρότυπο. Ακόμα και όταν τις επικρίνουμε, αυτές έχουμε ως μέτρο σύγκρισης, τόσο για την ιδιωτική κατανάλωση όσο και για τις κοινωνικές υπηρεσίες. Για το σκοπό αυτό είναι χρήσιμη μια νεοθεσμική οπτική, που αναλύει τις παραλλαγές του καπιταλισμού και τις σχετίζει με τις ιστορικές καταβολές και τους θεσμούς κάθε χώρας[3].
Οι θεσμοί είναι μια ευρεία έννοια, που επιδέχεται διαφορετικούς ορισμούς. Στον πιο γενικό ορισμό ο όρος περιλαμβάνει τους επίσημους θεσμούς (το σχολείο) και τους ανεπίσημους (το φροντιστήριο και το ιδιαίτερο). Περιλαμβάνει τις ρυθμίσεις (ιατρική νομοθεσία), τους οργανισμούς (το νοσοκομείο), αλλά και τις συχνές συμπεριφορές (το φακελάκι). Περιλαμβάνει επίσης, σε μερικές θεωρήσεις, την ιδεολογία (τι είναι πρόοδος) και τη νοοτροπία (εργασιακή ηθική).
Η νεοθεσμική θεώρηση επιδιώκει να φωτίσει και να εξηγήσει τις μικρο-οικονομικές συμπεριφορές που διαμόρφωσαν τα μακρο-μεγέθη. Γιατί αφήσαμε την κοινωνική ασφάλιση να χρεοκοπήσει; Γιατί δεν πληρώνουμε φόρους; Γιατί δεν έχουμε εξαγώγιμα βιομηχανικά προϊόντα; Γιατί κάνουν φροντιστήριο οι μαθητές των λυκείων; Σε τι είμαστε διαφορετικοί σε αυτό το επίπεδο από τους Γερμανούς;
Η πρόχειρη εμπειρική απάντηση είναι ένας πολύ μακρύς κατάλογος: διαφθορά, πελατειακό σύστημα, γραφειοκρατία, οικογενειοκρατία, διαπλοκή, καταναλωτισμός, παπαγαλία στο σχολείο, καχυποψία, αλλά και ευέλικτες επιχειρήσεις, πτυχιούχοι, φιλοδοξία, κινητικότητα, πολιτική άποψη, αντίσταση, πολυγλωσσία, εργατικότητα (υπό όρους), εξωστρέφεια. Δεν βοηθάει όμως πολύ μια τέτοια παράθεση. Πιο διαφωτιστικό είναι, από όλο το πλέγμα των θεσμών που απαρτίζουν την ελληνική μικροοικονομία, να ξεχωρίσουμε λίγα και βασικά, όπου διαφέρουμε από τις πιο αναπτυγμένες οικονομίες. Τα ακόλουθα θεωρώ ότι είναι τα κρίσιμα στοιχεία της ελληνικής ιδιομορφίας:
·         Το πλήθος και το μικρό μέγεθος των επιχειρήσεων, μαζί με τη μεγάλη διασπορά της ιδιοκτησίας των ακινήτων (νοικοκυραίοι).
·         Η μεγάλη έκταση και διασπορά των προσόδων (ραντιέρηδες).
·         Η ελλιπής συνείδηση συνεργασίας και παράλληλα η μεγάλη ανταπόκριση σε κίνητρα και αντικίνητρα (καιροσκόποι).
Η Ελλάδα είναι μια καπιταλιστική οικονομία με κοινωνικό κράτος, όπως πολλές άλλες. Αλλά όπως και κάθε άλλη έχει τη δική της δυναμική, που δημιουργείται από τα ιδιαίτερα στοιχεία της μαζί με τα γενικά στοιχεία του καπιταλισμού.
ΝΟΙΚΟΚΥΡΑΙΟΙ
[Ένας θεμελιακός θεσμός] Δεν υπάρχει άλλη χώρα στην Ευρώπη και στον ΟΟΣΑ που να έχει τόσο πολλούς αυτοαπασχολούμενους και τόσα μικροαφεντικά όπως η Ελλάδα σε αναλογία με τον πληθυσμό. Στην Ελλάδα το 57% όσων απασχολούνται στη «μη χρηματοοικονομική επιχειρηματική οικονομία» (ΜΧΕΟ) είναι είτε αυτοαπασχολούμενοι είτε σε επιχειρήσεις με λιγότερους από 10 απασχολούμενους. Στο σύνολο της ΕΕ των «27» ο δείκτης είναι 30%. Η Ιταλία έρχεται δεύτερη με 47%, η Πορτογαλία τρίτη με 42%. Η Γαλλία είναι στο 27%, η Μ. Βρετανία στο 21%, η Γερμανία στο 18%. Το νέο μας πρότυπο, η Δανία, στο 20%[4].
Εξίσου κατακερματισμένη είναι και η γεωργία, που δεν περιλαμβάνεται στα παραπάνω. Στην αμπελοπαραγωγό Κορινθία ο μέσος εξαγωγικός αμπελώνας είναι κάτω από 30 στρέμματα και ο μεγαλύτερος κάτω από 200. Οι ανταγωνιστές της Κορινθίας στη Μούρθια της Ισπανίας έχουν πάνω από 1.000 στρέμματα ο καθένας. Το ίδιο και στην Καλιφόρνια, στη Νότιο Αφρική, στη Χιλή, στην Αίγυπτο.
Στο σύνολο της οικονομίας, οι απασχολούμενοι σε επιχειρήσεις άνω των 250 εργαζομένων δεν ξεπερνούν το 9% του εργατικού δυναμικού – μαζί με τις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες.
Πώς έχει συμβεί να έχουμε τόσο πολλές και μικρές επιχειρήσεις –αμπέλια, ελαιοτριβεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, μίνι μάρκετ, ιατρεία, θέατρα, μπουτίκ, βιοτεχνίες ενδυμάτων, εταιρειούλες πληροφορικής– και γιατί πολύ λίγους μεγάλους εργοδότες;
Το οφείλουμε στην ιστορία, που απέτρεψε σε εμάς την πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου των δυτικών οικονομιών, στους θεσμούς του σημερινού κράτους, που βοηθούν να επιβιώσει η μικρή ιδιοκτησία και εμποδίζουν τη μεγέθυνση των επιχειρήσεων, αλλά και στη νοοτροπία που μας αποτρέπει από το να συνεργαζόμαστε.
Η Δυτική Ευρώπη μπήκε στη βιομηχανική εποχή με μεγάλες γαιοκτησίες και πλήθος ακτήμονες εργάτες, κληρονομιά της φεουδαρχίας. Το νέο ελληνικό κράτος δημιουργήθηκε μέσα σε μια κοινωνία από μικροϊδιοκτήτες, συνέπεια της οθωμανικής πολιτικής που στήριζε τον μικρό γεωργό και αποθάρρυνε τη μεγάλη γαιοκτησία. Η πολιτική γης του νέου κράτους συνέχισε να ευνοεί τον μικρό κλήρο. Ακόμα και τα μεγάλα τσιφλίκια της Θεσσαλίας κατακερματίστηκαν με τα χρόνια. Η μεγάλη πλειονότητα των οικογενειών είχε κάποια ακίνητη περιουσία, αγροτική ή αστική, όπου έστησε μια αγροτική εκμετάλλευση ή ένα μαγαζί ή έχτισε ιδιόκτητο σπίτι. Σε αυτό η Ελλάδα ήταν τελείως διαφορετική από όλη τη μη Οθωμανική Ευρώπη. Οι δε γείτονές μας στα Βαλκάνια, όσοι είχαν εκτεταμένη μικροϊδιοκτησία, την απόλεσαν με τον σοσιαλισμό.
Οι μικροεπιχειρήσεις εξακολουθούν να είναι η κυρίαρχη μορφή οργάνωσης του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας μετά από180 χρόνια σύγχρονου κράτους, με αστικούς θεσμούς και με περίπου ελεύθερη αγορά. Αυτό είναι αξιοπερίεργο. Σε μια σύγχρονη οικονομία το μέγεθος είναι πλεονέκτημα – αν όχι σε όλες τις δουλειές, πάντως σε πάρα πολλές. Εδώ όμως οι επιχειρήσεις δεν μεγαλώνουν. Ας απαριθμήσουμε τις αιτίες.
Οι οικογένειες με ιδιοκτησία, έστω και μικρή, δεν στέλνουν τα παιδιά τους να γίνουν εργάτες. Αν αποφασίσουν να γίνουν χαμηλόμισθοι υπάλληλοι, αυτό γίνεται μόνο σε δουλειές με εργασιακή ασφάλεια και καλή σύνταξη – στο Δημόσιο ή στις τράπεζες. Αλλιώς προτιμάνε το χωράφι ή το μικρομάγαζο των γονιών. Το νοικοκυριό αντιστέκεται στην προλεταριοποίηση.
Οι νόμοι δεν εφαρμόζονται ομοιόμορφα. Η φορολογία, η κοινωνική ασφάλιση, οι κανονισμοί εργασίας κ.ά. επιβαρύνουν περισσότερο τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, επειδή οι μικρές παρανομούν πιο εύκολα. Όταν το ταμείο το κρατάει η οικογένεια μπορεί να αποκρύψει πωλήσεις ή να απασχολήσει ανασφάλιστους. Ενώ όταν η τιμολόγηση και οι προσλήψεις καταγράφονται σε οργανωμένο λογιστήριο από υπαλλήλους, η φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή ενέχει μεγαλύτερο ρίσκο. Συνεπώς στην Ελλάδα η ανομία ευνοεί τον κατακερματισμό. Το κράτος γενικά δεν κυνηγάει τους μικρούς.
Οι ξένες άμεσες επενδύσεις αποθαρρύνονται. Σε άλλες περιφερειακές χώρες δημιουργήθηκε μεγάλη βιομηχανία από το ξένο κεφάλαιο. Εδώ, η γραφειοκρατία, η διαφθορά, η αντίσταση των τοπικών κοινωνιών, η ρητορική του λαϊκισμού είχαν αποτέλεσμα να έρθουν σχετικά λίγοι ξένοι επενδυτές και να παραμείνουν πολύ λιγότεροι. Σημαντικές εξαιρέσεις, οι κλάδοι των μη εμπορεύσιμων (non-tradable) υπηρεσιών: τράπεζες, τηλεφωνία, λιανικό εμπόριο.[5] Σε αυτούς οι ξένοι ήρθαν γιατί το ψηλό κόστος εισόδου και λειτουργίας δεν τους αποτρέπει – το καλύπτουν με ψηλότερες τιμές. Άλλο να έχεις να ανταγωνιστείς στην παγκόσμια αγορά και άλλο μόνο τις ελληνικές επιχειρήσεις στην ελληνική αγορά.
Στα παραπάνω ας προστεθούν οι πάμπολλοι κανονισμοί και απαγορεύσεις που προστατεύουν τον υπάρχοντα τρόπο λειτουργίας σε δεκάδες κλάδους, καθώς και το μικρό μέγεθος των οικοπέδων.
Είναι τόσο ισχυρή η θεσμική προτίμηση προς τη μικρή κλίμακα, ώστε ούτε οι πρόσφυγες του 1922, ούτε οι μετανάστες μετά το 1990 δεν έγιναν μόνιμο προλεταριάτο για μεγάλους εργοδότες, όπως συνέβη αντίστοιχα αλλού. Ενώ οι μικροεργοδότες πλούτισαν στα χωράφια και στις πόλεις στην πλάτη των μεταναστών.
Η αυτοαπασχόληση, η μικροεργοδοσία, η οικογενειακή επιχείρηση είναι σταθερός και θεμελιακός θεσμός της οικονομικής μας οργάνωσης. Ίσως ο πιο θεμελιακός. Η ποσοστιαία συμμετοχή τους στην απασχόληση και στο εισόδημα δεν πρόκειται να συρρικνωθεί υπό κανονικές συνθήκες. Ούτε καν μια βαθιά και μακροχρόνια ύφεση δεν θα το αλλάξει αυτό. Μόνο μια επανάσταση στους θεσμούς θα το άλλαζε.
Είναι σημαντικό το εξής: ο θεσμός ορίζει την εξειδίκευση και όχι το αντίστροφο. Δηλαδή, επειδή είμαστε μια κοινωνία μικροεπιχειρηματιών, δεν μπορούμε να παράγουμε ηλεκτρονικές συσκευές – και όχι, επειδή δεν παράγουμε συσκευές, είμαστε μικροεπιχειρηματίες. Αυτό δεν έχει γίνει συνείδηση στην τεχνοκρατία που σχεδιάζει κατά καιρούς τις πολιτικές της ανάπτυξης. Πιστεύει ότι με κατάλληλες χρηματοδοτήσεις και υποδομές μπορεί να δημιουργηθούν ανταγωνιστικές βιομηχανίες σε κλάδους που απαιτούν μεγαλύτερη κλίμακα. Σε κάθε εποχή οι μικροϊδιοκτήτες θα κάνουν τις εργασίες που τους ταιριάζουν – χτες σφουγγαράδες, σήμερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, αύριο τι;
[Οικογενειακές στρατηγικές] Μια οικονομία μικρών μονάδων ωθεί τα νοικοκυριά σε άλλες επιλογές από μια οικονομία υπαλλήλων και μεγάλων οργανισμών. Η οικογένεια αναζητά τη σταθερότητα στην πολυέργεια[6], δηλαδή σε πολλαπλές πηγές εισοδήματος, όσες μπορεί να βρει και να προσποριστεί. Υπάρχει οικογενειακή αλληλεγγύη: τα πολλαπλά εισοδήματα απαιτούν πολλαπλά χέρια: ο πατέρας έχει το πρατήριο βενζίνης για τη σιγουριά, ο γιος σπουδάζει πληροφορική για το κάτι παραπάνω, αλλά άμα δεν του βγει δεν θα πεινάσει. Η κόρη, κατά προτίμηση δασκάλα ή υπάλληλος του Δήμου – κάτι σταθερό που αφήνει ελεύθερο χρόνο για να φροντίζει γέροντες γονείς και την επόμενη γενιά. Αν το οικογενειακό μαγαζί πάει καλά, η οικογένεια ολόκληρη το δουλεύει. Αν όχι, μένει να δουλεύει με ένα-δυο μέλη. Το σύστημα έχει θαυμαστή σταθερότητα, ευελιξία και διάρκεια.
Σε οικονομία μικροϊδιοκτητών, οι επενδύσεις των νοικοκυριών διαφέρουν από αυτές στις οικονομίες της μεγάλης κλίμακας. Κατευθύνονται, απόλυτα ορθολογικά, σε ακίνητα και σε εκπαίδευση. Στις δυτικές οικονομίες οι αποταμιεύσεις επενδύονται συλλογικά μέσα από ασφαλιστικά ταμεία, ή από αμοιβαία κεφάλαια, ή από καταθέσεις. Καταλήγουν ως χρηματοδότηση στη βιομηχανία, στην τεχνολογία, σε υποδομές, και γενικά σε μεγάλους οργανισμούς. Στην ελληνική μικρή οικονομία η χρηματική αποταμίευση δεν έχει αξιόπιστες συλλογικές διεξόδους.
Το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει άλλη μορφή στη μικροϊδιοκτησία. Στις δυτικές οικονομίες μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από καριέρα – δηλαδή χτίζοντας σχέση με μια μεγάλη επιχείρηση ή οργανισμό. Η ανώτατη εκπαίδευση είναι χρήσιμη μόνο ως πρώτο βήμα στην καριέρα – αν η αγορά εργασίας δεν την ζητά ούτε οι νέοι την επιδιώκουν. Στη μικρή ιδιοκτησία, η αξία του ανθρώπου επενδύεται στα ατομικά του στοιχεία. Η αγορά εργασίας δεν δίνει σαφή μηνύματα. Σημασία έχουν τα εφόδια που θα κατέχω σε μια γενικά αβέβαιη πορεία. Σπουδάζω μηχανικός, όχι επειδή προσδοκώ να δουλέψω στη Volkswagen, αλλά επειδή θα έχω επιλογές ως έμπορος, κατασκευαστής, εργολάβος, μελετητής, και ίσως ίσως στέλεχος. Γι’ αυτό τα νοικοκυριά υπερεπενδύουν στην εκπαίδευση των παιδιών: σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών και πανελλαδικών εξετάσεων, σε δαπάνες διαβίωσης των φοιτητών. Στους εθνικούς λογαριασμούς αυτές οι δαπάνες φαίνονται ως κατανάλωση. Αλλά είναι επένδυση.
[Δυναμική] Ο θεσμός είναι σταθερός εφόσον μπορεί να παράγει αρκετό εισόδημα για τα μέλη του, έστω με κρίσεις και μεταλλάξεις. Αλλά δεν υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στον κόσμο που οι τοπικές οικονομίες μικροεπιχειρήσεων να είναι διεθνώς ανταγωνιστικές – στη βόρεια Ιταλία βρίσκονται τα λίγα πετυχημένα παραδείγματα. Στην Ελλάδα ήταν ανταγωνιστική κατά καιρούς η μικρής κλίμακας γεωργία και ο τουρισμός, και είχαν μεγάλη συμβολή τα εμβάσματα από προσωπική εργασία– από τους μετανάστες και τους ναυτικούς. Αλλά αυτά δεν έφταναν και τα συμπληρώναμε με δάνεια και επιχορηγήσεις από το εξωτερικό.
Τώρα που στέρεψαν τα δάνεια, η Ελλάδα θα χρειαστεί να γίνει ανταγωνιστική σε περισσότερους κλάδους. Μπορούν αυτό να το πετύχουν οι μικροεπιχειρήσεις; Δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερο πρόβλημα η μετάβαση σε νέες δραστηριότητες. Η ελληνική πολυέργεια των οικογενειών αυτό σημαίνει. Δεν πρόκειται για οικογένειες που αφοσιώνονται στην ίδια τέχνη από γενιά σε γενιά. Τα παιδιά σπουδάζουν νέα αντικείμενα και οι γονείς τα στηρίζουν.
Τρία είναι τα μεγάλα μειονεκτήματα της μικρής κλίμακας: το κόστος (οικονομίες κλίμακας), ο συντονισμός (κόστος συναλλαγών, οικονομίες φάσματος) και η συνέχεια (καινοτομία, αναβάθμιση, διαδοχή γενεών). Αν το ευρύτερο θεσμικό περιβάλλον αλλάξει για να βοηθήσει τις μικροεπιχειρήσεις να τα αντιμετωπίσουν, τότε ναι, ίσως μπορέσουμε να χτίσουμε μια ανταγωνιστική οικονομία πάνω στη μικρή κλίμακα. Αλλιώς, είτε φτώχεια είτε απότομη συγκέντρωση του κεφαλαίου.
ΡΑΝΤΙΕΡΗΔΕΣ
Ο όρος πολιτική πρόσοδος δηλώνει τους διάφορους μηχανισμούς με τους οποίους επιχειρήσεις, συντεχνίες και άτομα καρπώνονται εισοδήματα από το κράτος που δεν αντιστοιχούν σε πραγματική προσφορά υπηρεσίας ή προϊόντος. Ο όρος περιλαμβάνει την αργομισθία, τη συνταξιοδότηση με προνομιακούς όρους, τις επιχορηγήσεις χωρίς αναπτυξιακό αποτέλεσμα, τις υπερκοστολογημένες προμήθειες και έργα, και τις μίζες των δημοσίων υπαλλήλων. Περιλαμβάνει επίσης τις ρυθμίσεις που επιτρέπουν σε συντεχνίες να υπερτιμολογούν στην αγορά (κλειστά επαγγέλματα, ρυθμιζόμενες αμοιβές, απαγορεύσεις), και, κάτι λιγότερο φανερό, τα οφέλη από την παρανομία όταν οι ανταγωνιστές σου είναι σύννομοι. Δεν περιλαμβάνει εκείνους του μισθούς του Δημοσίου που αμείβουν πραγματικά εργαζόμενους, ούτε τις συντάξεις, τα επιδόματα ανεργίας, κτλ, που δίνονται με γενικά κοινωνικά κριτήρια.
Μερικοί ανάγουν τη διόγκωση της πολιτικής προσόδου στη δεκαετία του 1980 και στον τρόπο με τον οποίο το ΠΑΣΟΚ ενσωμάτωσε νέα στρώματα και νέα τζάκια στην οικονομική ανάπτυξη. Αλλά η φαυλοκρατία και οι πελατειακές σχέσεις ήταν σύμφυτες με το ελληνικό κράτος από την ίδρυσή του[7], και το κράτος ήταν πάντα ρυθμιστής στην οικονομία. Η διανομή προσόδων ήταν αναγκαίος μηχανισμός για τη νομιμοποίηση των πολιτικών στα μάτια του κόσμου, αλλά και ο προσπορισμός προσόδων ήταν βασικός λόγος για γίνει κάποιος πολιτικός.
Το κράτος συνολικά υπήρξε ραντιέρης εμβασμάτων, ζώντας σε μεγάλο βαθμό από διεθνείς εισροές: δάνεια που μοίρασε και δεν αποπλήρωσε, σχέδια βοήθειας, και πιο πρόσφατα τα ταμεία της ΕΕ. Τούτα τα εμβάσματα έχουν επηρεάσει σε βάθος την κοινωνία: «Ας περάσει το χρήμα τα σύνορα και θα βρούμε τη μοιρασιά» μου έλεγε ένας μικροεργολάβος αγροτικών εγκαταστάσεων κουβεντιάζοντας πώς θα πάρουμε κάποια επιχορήγηση.
Υπήρχαν και υπάρχουν σημαντικές μη πολιτικές πρόσοδοι στην ιδιωτική οικονομία. Τα έσοδα από τουρισμό ενέχουν μεγάλο στοιχείο προσόδου, εφόσον ο επισκέπτης πληρώνει πρώτα για τον τόπο και μετά για τις υπηρεσίες. Τα εμβάσματα από το εξωτερικό (ναυτιλιακά, μεταναστευτικά) παράγονται μεν από εργασία εκτός συνόρων, αλλά για την τοπική κοινωνία που τα υποδέχεται είναι καθαρή πρόσοδος.
[Η δημοκρατική πρόσοδος] Οι μηχανισμοί προσπορισμού προσόδων διαφέρουν πολύ μεταξύ τους. Παράγουν όμως ένα κοινό πολιτισμικό αποτέλεσμα: όλοι σχεδόν οι Έλληνες, από τον μεγάλο επιχειρηματία μέχρι τον μικροοικοπεδούχο στο νησί και τον δημοτικό υπάλληλο στην επαρχία, θεωρούν φυσικό να έχουν κάποια εισοδήματα χωρίς να ρισκάρουν κεφάλαια και χωρίς να εργάζονται παραγωγικά – εισοδήματα σημαντικά για τα μέτρα του καθενός. Αν δεν το πετύχουν αισθάνονται αδικημένοι.
Πώς αναπαραγόταν τόσα χρόνια το σύστημα της προσοδοκρατίας; Η πρώτη αιτία ήταν ότι «λεφτά υπάρχουν» – από τις εισροές από το εξωτερικό, από την απομύζηση της παραγωγής σε μια κοινωνία που μπορούσε κατά καιρούς να παρακολουθεί ικανοποιητικά την τεχνική πρόοδο, αλλά πρόσφατα και από την υπερεκμετάλλευση των μεταναστών.
Η δεύτερη αιτία ήταν ο δημοκρατικός χαρακτήρας του συστήματος. Οι πρόσοδοι είχαν ευρεία διασπορά· ιδίως μετά το 1980 τα περισσότερα νοικοκυριά κάτι τσιμπούσαν από το σύστημα. Η δημοκρατική νομιμοποίηση ενισχύθηκε από νέους μηχανισμούς που προσδίδουν στο σύστημα έναν αντικειμενικό χαρακτήρα: ΑΣΕΠ αντί για ρουσφέτι, πανελλαδικές αντί για το βαθμό του σχολείου. Όταν για να διοριστούν ή να εισαχθούν χρειάζεται να κοπιάσουν και να ανταγωνιστούν τίμια, κανένας δεν αναρωτιέται μήπως η θέση που πήραν είναι άχρηστη. Και θεωρείται άδικο να καταργηθούν τα όποια προνόμια έχει η θέση.
[Συμπεριφορές] Όπως κάθε οικονομικός μηχανισμός που κυριαρχεί (ή συγκυριαρχεί) σε μια κοινωνία έτσι και η προσοδοκρατία επιδρά με πολλούς τρόπους στις συμπεριφορές και στη νοοτροπία. Μπορεί να μην πηγάζει από πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, αλλά σίγουρα τις δημιουργεί.
Μηδενικό άθροισμα: η πρόσοδος δεν μεγεθύνει την πίτα, τη μοιράζει. Συνεπώς προϋποθέτει μαχητική διεκδίκηση, και δεν προϋποθέτει παραγωγική εργασία. Εκτρέφει το λαϊκισμό, που βασικό συστατικό του είναι ότι μεταθέτει την ευθύνη για το σύνολο στον άλλο πόλο, στον εχθρό. Στο λαϊκισμό οι πολίτες, ανεξάρτητα από την πραγματική τους θέση στην παραγωγή και στη διανομή, νιώθουν σαν να ανήκουν στο πιο αδύναμο στρώμα, που δικαιούται να διεκδικεί αναδιανομή για λόγους ανθρωπιστικούς, δικαιοσύνης[8]. Δεν τους αφορά πώς θα παραχθεί ο πλούτος, ούτε αν πρέπει η αναδιανομή να γίνει πρώτα σε άλλους, πιο αδύναμους. Την ευθύνη για το όλον την έχουν άλλοι. Ο λαϊκισμός διαφέρει ριζικά σε τούτο από μια σοσιαλιστική στρατηγική που θα άρχιζε από τον τρόπο παραγωγής πριν φτάσει στη διανομή. Ή από μια στρατηγική αναδιανομής που θα εστίαζε στους πραγματικά πιο αδύναμους και αποκλεισμένους.
Επιχειρηματικότητα: αν οι επιχειρήσεις μπορούν να βγάλουν ψηλά κέρδη από τις κρατικές εργολαβίες ή από άλλα προνόμια, επενδύουν πιο πολύ στο να αποκτήσουν τα προνόμια παρά στο να γίνουν ανταγωνιστικές σε μια ανοιχτή αγορά. Με το καιρό αυτό στρεβλώνει όλη τη στρατηγική τους – ο καλός πωλητής είναι αυτός που καλλιεργεί σχέσεις στο Δημόσιο, ο καλός μηχανικός είναι αυτός που ξεχειλώνει το έργο για να κοστίσει περισσότερο, κτλ. Σπάνια μια επιχείρηση κρατικοδίαιτη είναι και ανταγωνιστική. Τα παραδείγματα αρχίζουν από τους εθνικούς προμηθευτές και φτάνουν στις εταιρειούλες πληροφορικής της δεκαετίας του 1990, όπου ευφυέστατοι τεχνικοί έφαγαν τα νιάτα τους σε άκαρπη «έρευνα και ανάπτυξη» για ευρωπαϊκά προγράμματα.
Μετρήσεις και προϋπολογισμοί: ο ραντιέρης δεν έχει ανάγκη να μετρήσει τον κόσμο, ο παραγωγός έχει. Ο ραντιέρης θα παζαρέψει. Ο παραγωγός θα σχεδιάσει τις εισροές και τις εκροές του, θα προσπαθήσει να μεγιστοποιήσει το περιθώριο ανάμεσα στις δύο. Ό,τι κάνει ο ραντιέρης κάνει και το κράτος της προσοδοκρατίας. Παζαρεύει συνεχώς με διάφορες ομάδες (αδιόριστους για διορισμούς, αγρότες για παροχές, επιχειρηματίες για έργα), στις οποίες πάντα δίνει κάτι παραπάνω από εκεί που ξεκίνησε. Δεν δεσμεύεται από ένα απόλυτο όριο δαπανών ή φοροαπαλλαγών. Καταλήγει σχεδόν πάντα με έλλειμμα, χωρίς να το έχει προγραμματίσει. Αλλά και πέρα από τα δημοσιονομικά, η κοινωνία δεν ζητά μετρήσεις: ούτε για τους ρύπους, ούτε την ποιότητα των νοσοκομείων, ούτε για την επίδραση της αστυνόμευσης στην εγκληματικότητα. Δεν υπάρχει καμιά πίεση στις δημόσιες υπηρεσίες να μετρήσουν και να αξιολογήσουν. Κάπως έτσι καταλήγουμε στα Greekstatistics– πολύ πριν τη σκόπιμη παραποίηση των αριθμών.
ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟΙ
Ίσως να είμαστε το ίδιο εργατικοί με τους Δυτικούς όταν έχουμε τις ίδιες επιλογές με αυτούς. Είμαστε όμως λιγότερο συνεργατικοί.
Στη θεωρία παιγνίων καιροσκόπος (ή οπορτουνιστής) είναι αυτός που αρπάζει την ευκαιρία να βγάλει ένα καλό κέρδος σήμερα, ακόμα και αν αυτό δυσχεράνει τη θέση του αύριο. Συνήθως, είναι αυτός που παραβαίνει έναν κανόνα ή χαλάει μια συνεργασία για να κάνει την αρπαχτή.
Ο ταβερνιάρης στην Πλάκα που σερβίρει σαβούρα στους τουρίστες αυτό κάνει: παραβαίνει την άτυπη σύμβαση του εστιάτορα με τον πελάτη, για να βγάλει καλό κέρδος στη μερίδα, με κίνδυνο ο πελάτης να μην ξαναέρθει. Πράττει απόλυτα ορθολογικά, γιατί ο τουρίστας είναι περαστικός και δεν θα ξαναερχόταν έτσι κι αλλιώς. Αυτό χαλάει τη γενική εικόνα της Αθήνας, αλλά δεν τον ενδιαφέρει, γιατί η εικόνα διαμορφώνεται από όλες τις ταβέρνες μαζί, όχι από τη δική του.
Στον αντίποδα της καιροσκοπίας είναι η συμμόρφωση ή η συνεργασία. Η επιχείρηση που επενδύει στην ποιότητα, ο εργολάβος που αποθέτει τα μπάζα στη μακρινή επίσημη χωματερή αντί για το διπλανό χωράφι, ο συνεργάτης που δουλεύει σκληρά αντί να λουφάρει σε βάρος της ομάδας, ο επαγγελματίας που δεν φοροδιαφεύγει είναι στη γλώσσα της θεωρίας παιγνίων συνεργάσιμος (cooperator).
[Οι ρίζες της συνεργασίας] Οι Έλληνες φέρονται πιο καιροσκοπικά από τους Σουηδούς ή και τους Γάλλους. Η διαφορετική συμπεριφορά δεν έχει μια μόνο αιτία. Υπάρχει πολιτισμική διαφορά νοοτροπίας. Παράλληλα η δομή των κινήτρων και των κυρώσεων συγκριτικά ευνοεί την αρπαχτή. Τα δύο επίπεδα (νοοτροπία - δομή) αλληλεπιδρούν μέσα από την ανοχή (δεν σε καταγγέλλω που φοροδιαφεύγεις) και τη δυσπιστία (σε ρίχνω, γιατί φοβάμαι ότι θα με ρίξεις).
Πού οφείλεται η πολιτισμική διαφορά στην έφεση για συνεργασία, και πόσο βαθιά είναι; Σε τέτοια ερωτήματα η συστηματική έρευνα και θεωρία διεθνώς τώρα ξεκινάει, ουσιαστικά τα τελευταία είκοσι χρόνια. Για την Ελλάδα η πιο ενδιαφέρουσα αφήγηση είναι του Στέλιου Ράμφου, για την «άπρακτη εξατομίκευση». Η ανθρωπολογία του προσώπου διαμορφώθηκε διαφορετικά σε εμάς από ό,τι στη Δύση. Εκεί «σκοπός του ατόμου είναι η εντός του ανακεφαλαίωση, ει δυνατόν, της συνολικής κοινωνικής και πνευματικής εξελίξεως – η εν ευαισθησία καθολικότης του ως ανθρώπου»[9]. Ο δυτικός άνθρωπος έχει εσωτερικεύσει τους κανόνες της κοινωνίας – τους έχει εξατομικεύσει. Στους Έλληνες, όταν διασπάστηκαν οι συλλογικές δομές του μεσαίωνα, μείναμε στον ατομισμό χωρίς την εξατομίκευση.
Συναφής αλλά διακριτός παράγοντας ήταν η εξέλιξη των πολιτικών θεσμών και των οικονομικών ιεραρχιών. Στη Δύση η φεουδαρχία, η μοναρχία και η Καθολική Εκκλησία με την αλληλεπίδρασή τους δημιούργησαν το απολυταρχικό κράτος που είχε την ευθύνη να καθοδηγεί την κοινωνία. Το κράτος αυτό το κληρονόμησε η αστική τάξη και ενίσχυσε τον καθοδηγητικό του ρόλο[10]. Παράλληλα, στη βιομηχανική επανάσταση αναπτύχθηκαν οι μεγάλες επιχειρήσεις-ιεραρχίες που έδιναν σταθερούς ρόλους σε εργάτες και υπαλλήλους. Αυτά δεν έγιναν στην Ελλάδα, που αποτίναξε το οθωμανικό κράτος, δεν το μετεξέλιξε, και που αντιστάθηκε στις οικονομικές ιεραρχίες.
Με άλλα λόγια, οι αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες δεν στηρίχτηκαν μόνο στην ελεύθερη αγορά και στα ατομικά κίνητρα. Στηρίχτηκαν σε ιεραρχικούς οργανισμούς (κάθετους κανόνες) και σε στρατηγικές συνεργασίας (οριζόντιους κανόνες). Ο πετυχημένος και ιδεολογικά ηγεμονικός καπιταλισμός είναι ελεύθερη αγορά ενσωματωμένη σε κοινωνία κανόνων και ευθύνης. Αλλιώς είναι ή ζούγκλα ή μικρομάγαζα. Εμείς δεν έχουμε αποδεχθεί ούτε τους κάθετους κανόνες ούτε τους οριζόντιους – ούτε πειθαρχούντες ούτε πειθαρχημένοι. Αν έχουμε αποφύγει τη ζούγκλα είναι γιατί έχουμε κρατήσει τα μικρομάγαζα.
[Οι θεσμοί των καιροσκόπων] Η καιροσκοπική νοοτροπία εξηγεί γιατί αποτυχαίνουν οι συνεταιρισμοί και πετυχαίνουν οι συντεχνίες. Ο συνεταιρισμός διαχειρίζεται ένα συλλογικό αγαθό – για παράδειγμα, ένα συσκευαστήριο για τα αγροτικά προϊόντα των μελών του ή μια κρατική επιχορήγηση που δίνεται για να γίνει το συσκευαστήριο. Χωρίς αμοιβαία εμπιστοσύνη και συμμόρφωση στους κανόνες τα μέλη κοιτάνε πώς θα κερδίσουν ο καθένας ρίχνοντας τη ζημιά στο συλλογικό αγαθό. Θα στείλουν στο συσκευαστήριο τη δεύτερη ποιότητα, αλλά το καλό θα το πουλήσουν ιδιωτικά – ή θα φάνε την επιχορήγηση χωρίς να επενδύσουν, γιατί δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο για συνεταίρο.
Η συντεχνία δεν έχει συλλογικό αγαθό, έχει συλλογική διεκδίκηση. Τα μέλη αναγνωρίζουν το κοινό συμφέρον στην κοινή επαγγελματική ταμπέλα, και διεκδικούν προνόμια κοινά μεν, αλλά που θα τα καρπωθούν ιδιωτικά. Είναι μια συνεργασία με χαμηλή επένδυση και ρίσκο, όπως αρμόζει σε σύνολα με χαλαρούς δεσμούς συνεργασίας.
Σε αυτό το πλαίσιο αναπτύξαμε μερικούς αξιοθαύμαστους οικονομικούς θεσμούς, που όμως ξενίζουν τους δυτικής παιδείας τεχνοκράτες. Οι μεταχρονολογημένες επιταγές, με το νομικό πλαίσιο που τις διέπει, ενισχύουν την εμπιστοσύνη ανάμεσα στους συναλλασσόμενους γιατί επιφέρουν άμεση κύρωση στον εκδότη της ακάλυπτης επιταγής χωρίς να παρεμβάλλεται η γραφειοκρατία μιας τράπεζας. Ο καθένας αναλαμβάνει την ευθύνη για τον αντισυμβαλλόμενο που επιλέγει. Το πρόσωπο, η φήμη, μετράει ιδιαίτερα. Είναι εντυπωσιακό ότι κανένας αποδέκτης μεταχρονολογημένης επιταγής δεν την εμφανίζει πρόωρα για πληρωμή, ενώ νομικά το δικαιούται. Αν το κάνει, η αγορά θα τον αποβάλει. Αυτόν τον θεσμό της ίσος-προς-ίσον χρηματοδότησης, με την ατομική και ονομαστική ευθύνη, θα πρέπει να τον διαφυλάξουμε, και όχι να θέλουμε να τον καταργήσουμε. Η ιεραρχική χρηματοδότηση των τραπεζών περιθωριοποιεί τη ατομική ευθύνη και ενισχύει τον καιροσκοπισμό.
[Το μέλλον της συνεργασίας] Ο καιροσκόπος δεν είναι φύσει απατεώνας. Είναι «ορθολογικά εγωιστής». Θα συμμορφωθεί στους κανόνες όταν τον συμφέρει. Αν βρεθεί σε περιβάλλον όπου πλειοψηφούν οι συνεργάσιμοι και υπάρχουν κυρώσεις στην καιροσκοπία, τότε μετατρέπεται σε συνεργάσιμο[11]. Το πρόβλημα εδώ είναι ο φαύλος κύκλος. Αν το σύνολο ξεκινάει με πλειονότητα καιροσκόπων, πολύ δύσκολα θα συγκλίνει σε ένα καθεστώς συνεργασίας. Για αυτό μετράει τόσο πολύ η ιστορική κληρονομιά.
Στη Δύση η κληρονομιά ήταν υπέρ της συνεργασίας. Υπάρχουν όμως φόβοι ότι τις τελευταίες δεκαετίες φθείρονται οι θεσμοί και διογκώνεται ο ατομισμός. Οι αιτίες που αναφέρονται είναι πολλές, από τη διάβρωση της οικογένειας, τον καταναλωτισμό και τα ατομικά δικαιώματα μέχρι τον οικονομικό φιλελευθερισμό, την εισοδηματική ανισότητα και τις προσόδους. Μήπως εκεί που τείνουν οι Δυτικοί είμαστε ήδη εμείς; Μήπως είμαστε εικόνα από το δυστοπικό τους μέλλον;
Μια αντίρροπη τάση έρχεται από την τεχνολογία. Οι πλατφόρμες ενημέρωσης και συνεργασίας που καθιστούν διάφανη τη συνεισφορά του καθενός και άχρηστη την ιεραρχία επιτρέπουν για πρώτη φορά στην ιστορία να δημιουργούνται συλλογικά προϊόντα με καταμερισμό ατομικής ευθύνης. Δίνουν ένα πλαίσιο συνεργασίας για καιροσκόπους· π.χ. δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε μοναχικό προγραμματιστή να πουλήσει υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα δίνουν μεγάλη δύναμη στην εθελοντική προσφορά του ελεύθερου χρόνου (λ.χ. Wikipedia) και επιτρέπουν τη συντήρηση μερικών συλλογικών αγαθών χωρίς μεγάλες προσωπικές θυσίες. Μήπως ο ελληνικός ατομισμός βρει τώρα μια δημιουργική θέση στην παγκόσμια οικονομία;
[Προγραμματικά] Κλείνω με λίγα προλεγόμενα σε μια μεγάλη συζήτηση.
Η πολιτική ανάπτυξης θα πετύχει μόνο αν εστιάσει στις οικογενειακές στρατηγικές, στις μικροεπιχειρήσεις, στην προσοδοκρατία και στον καιροσκοπισμό – είτε για να αξιοποιήσει μερικά στοιχεία τους, είτε για να τα αλλάξει.
Ένα νέο ελληνικό αναπτυξιακό μοντέλο δεν θα μοιάζει με τα πετυχημένα διεθνώς. Ξεκινάει από άλλες βάσεις, και θα έχει άλλη τροχιά. Ας αποδεχθούμε την ιδιομορφία.
Η κοινωνία έχει αναπτύξει ανεπίσημους θεσμούς ευρείας αποδοχής. Τα φροντιστήρια, για παράδειγμα, που δεν κλείνουν ποτέ όταν γίνονται καταλήψεις στα σχολεία. Ή τις μεταχρονολογημένες επιταγές. Ας σκεφτούμε πώς θα τους αξιοποιήσουμε.
Δεν έχουμε μεγάλες επιχειρήσεις στα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά. Θα ενισχύσουμε τη συγκέντρωση του κεφαλαίου εκεί, και με ποιο τρόπο; Να ένα ερώτημα-αγκάθι για όλο το ιδεολογικό φάσμα. Και αν ναι, πώς θα αποτρέψουμε την προσοδοθηρία και τον καιροσκοπισμό που εισχωρούν σε όλες τις μεγάλης κλίμακας προσπάθειες στη χώρα μας;
Οι μικρές μονάδες θα είναι πάντα κρίσιμες σε εμάς. Χρειάζεται να γίνουν εξωστρεφείς, ανταγωνιστικές, να καινοτομούν, να συντονίζονται, να μην επιβαρύνονται από τη δημόσια διοίκηση. Όλα τα συστήματα του Δημοσίου, εκπαιδευτικό, φορολογικό, ασφαλιστικό, έρευνα, υποδομές, πρέπει να υποστηρίξουν αυτούς τους στόχους. Το αναπτυξιακό λογοπλαίσιο να διαμορφωθεί πάνω στη μικρή κλίμακα.
Ο καθείς και το όπλα του.
ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Θάνος Βερέμης, Γιάννης Κολιόπουλος, Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια: Από το 1821 μέχρι σήμερα, Καστανιώτης, Αθήνα 2006
Γ. Β. Δερτιλής, Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920, Bιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2004
Θ. Πελαγίδης, Μ. Μητσόπουλος, Ανάλυση της ελληνικής οικονομίας. Η προσοδοθηρία και οι μεταρρυθμίσεις, Παπαζήσης, Αθήνα 2006
Douglass C. North, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, 1990
Lawrence E. Harrison & Samuel P. Huntington (ed.), Culture Matters: How Values Shape Human Progress, Basic Books 2001
Bruno Amable, The Diversity of Modern Capitalism, Oxford University Press 2004



[1] Ευχαριστώ τους Σ. Γεωργανά, Γ. Πάνζαρη και Μ. Φραγκιά για τις παρατηρήσεις τους.
[2] Παλιότερα, από αριστερή οπτική, οι Κ. Τσουκαλάς, Κ. Βεργόπουλος, Ν. Μουζέλης, Μ. Παπαγιαννάκης. Πιο πρόσφατα, από εκσυγχρονιστική φιλελεύθερη οπτική, οι Χ. Τσούκας, Γ. Παγουλάτος, Θ. Πελαγίδης και Μ. Μητσόπουλος.
[3] Douglass C. North, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge University Press, 1990· David S. Landes, The Wealth and Poverty of Nations: Why Some Are So Rich and Some So Poor, W. W. Norton & Company 1999· Lawrence E. Harrison & Samuel P. Huntington (ed.), Culture Matters: How Values Shape Human Progress, Basic Books 2001· Peter A. Hall, David Soskice (ed.), Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage, Oxford University Press 2001· Bruno Amable, The Diversity of Modern Capitalism, Oxford University Press 2004.
[4] Manfred Schmiemann, Enterprises by Size Class, Eurostat (2008). Στοιχεία έτους 2005.
[5] Ενώ στους διεθνώς εμπορεύσιμους κλάδους κυριαρχεί η οικονομία του φραπέ,, που τη λοιδορεί όλη η τεχνοκρατία και η γραφειοκρατία, αλλά που αυτή ελπίζουμε ότι θα στηρίξει το εξωτερικό ισοζύγιο· βλ. «Εσωτερική υποτίμηση» στο ιστολόγιο http://anamorfosis.net/blog/?p=2815
[6] Ο όρος είναι του Γ. Β. Δερτιλή· βλ. Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920, Bιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2004, τ. 1, σ. 70
[7] Για μια γλαφυρή αφήγηση βλ. Ευάγγελος Κοροβίνης, Η νεοελληνική φαυλοκρατία, Αρμός, Αθήνα 2007.
[8]ErnestoLaclau, OnPopulistReason, Verso 2005.
[9] Στέλιος Ράμφος, Ο καημός του ενός. Κεφάλαια της ψυχικής ιστορίας των Ελλήνων, Αρμός, Αθήνα 2000, σ. 14.
[10] Gianfranco Poggi, The Development of the Modern State. A Sociological Introduction, Stanford University Press, 1978, κεφ. 4.
[11] Elinor Ostrom, Collective Action and the Evolution of Social Norms, Journal of Economic Perspectives, Vol. 14, No 3, Summer 2000.