Του Νίκου Λακόπουλου
Oι τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της λεγόμενης Κεντοαριστεράς ξαναφέρνουν στο προσκήνιο την αίσθηση αναβίωσης του ΠΑΣΟΚ με δύο κινήσεις ανταγωνιστικές μεταξύ τους. Η πρώτη με πρωτοβουλία της Φώφης Γεννηματά είναι ένα reunion παλιών στελεχών με βασικό γεγονός την επιστροφή του υιού Παπανδρέου- ενός πρίγκηπα της Δημοκρατικής παράταξης- στο χώρο, αλλά με δικό του κόμμα. Η δεύτερη με πρωτοβουλία της Άννας Διαμαντοπούλου και του Γιάννη Ραγκούση- της Επόμενης Ελλάδας- είναι η προσπάθεια για ένα νέο κόμμα στο χώρο της Κεντροαριστεράς- στην οποία ανήκουν οι περισσότεροι Έλληνες.
Το ερώτημα είναι αν ένα κόμμα γεννιέται ως άθροισμα στελεχών -ερήμην της «βάσης» κι αν μπορεί να υπάρξει χωρίς ένα εμφανή ηγέτη- ιδρυτή, όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα κόμματα που συνήθως κατασπάρασσε ένα κόμμα- πρόγονο και το εξαφάνιζε από την πολιτική σκηνή όπως συνέβη με την Νέα Δημοκρατία και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που εξαφάνισε την ΕΡΕ, που είχε εξαφανίσει τον Ελληνικό Συναγερμό του Παπάγου, που είχε εξαφανίσει το Λαϊκό Κόμμα. Ή όπως συνέβη με το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα που εξαφάνισε σταδιακά την Ένωσιν Κέντρου που είχε απορροφήσει κι εξαφανίσει πολλά κόμματα όπως η ΕΠΕΚ του Πλαστήρα -που κινούνταν στο χώρο των Φιλελεύθερων του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Η ανακοίνωση της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ- στις 3 Σεπτέμβρη – περιείχε άμεση αναφορά στην Επανάσταση του 1843 εναντίον του ξενόφερτου βασιλιά Οθωνα. Αν πάρουμε υπόψη μας πως τα κόμματα στην Ελλάδα δεν είχαν μόνο αναφορές σε ξένες δυνάμεις, αλλά και ονόματα όπως Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό, τότε το νέο «κίνημα» θα ήταν το πρώτο ελληνικό –και σοσιαλιστικό- κόμμα. Ο Ανδρέας εμφανίζεται με ανοιχτό πουκάμισο και μαύρη δερμάτινη ζώνη. Οι περισσότεροι φοράνε γραβάτα. Μπροστά μπροστά, κάθεται ο αγέρωχος στρατιωτικός Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο καθηγητής -και βομβιστής- Κώστας Σημίτης και η Αμαλία Φλέμινγκ.
Στο πλάνο χάνεται ο καθηγητής και φίλος του, Σάκης Καράγιωργας, και διακρίνονται εμφανώς νεαροί με μούσι αλά Τσε Γκεβάρα. Και φυσικά η Αμερικανίδα σύζυγος του Ανδρέα, Μάργκαρετ Τσαντ- Παπανδρέου. Η σημειολογία αυτής της φωτογραφίας υποκρύπτει πολλά. Ο ηγέτης προπορεύεται του λαού που θα τον ακολουθήσει -με καθυστέρηση. Δεν διεκδικεί το κόμμα του πατέρα του -όπως ο «Γιωργάκης». Φτιάχνει το δικό του.
Μέσα σε δυόμισι χιλιάδες λέξεις η διακήρυξη μιλά για ένα «ξέφραγο αμπέλι», εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση. Η εθνική ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ο εχθρός είναι το ξένο και το ντόπιο «μεταπρατικό» κεφάλαιο, που θα «λογοδοτήσει». Το «κίνημα» -αριστερό, ριζοσπαστικό, «εθνικοαπελευθερωτικό»- διακοσμεί τα γραφεία του με αφίσες με όπλα, τον Άρη Βελουχιώτη και τον Τσε Γκεβάρα. «Είμαστε η συνέχεια του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ».
Στο Καστρί, ξαπλωμένοι στον κήπο μουσάτοι φοιτητές που αποκαλούν ο ένας τον άλλον «σύντροφε» συζητούν για το αν ο δρόμος προς το σοσιαλισμό μπορεί να είναι ειρηνικός. Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος ήταν εκεί, αλλά έφυγε τρέχοντας και τρομαγμένος από τα συνθήματα όπως «Απόψε πεθαίνει η Δεξιά» ή «Στις 18 Σοσιαλισμός – Οι Λάτσηδες και οι Μποδοσάκηδες θα λογοδοτήσουν».
Η πολύχρονη «εσωκομματική πάλη» θα διαμορφώσει στο πρώτο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, που έγινε με …δέκα χρόνια καθυστέρηση, το 1984- ένα «εθνικό-κρατικό κόμμα» με βασική ιδεολογία του την ίδια την εξουσία. Η Ελλάδα δεν θα φύγει από το ΝΑΤΟ, ούτε από την ΕΟΚ. Ως «αριστερό ισοδύναμο» ο Ανδρέας Παπανδρέου θα υποδεχτεί για πρώτη φορά στην Αθήνα έναν Ρώσο πρωθυπουργό. Τον Νικολάι Τιχόνοφ. Τριάντα χρόνια αφότου είχε ξεφύγει από ενέδρα συντρόφων του στα σύνορα με την Αλβανία, εμφανίζεται στο αεροδρόμιο με μαύρο γυαλί και μπερέ και ο αρχηγός του «Δημοκρατικού Στρατού» Μάρκος Βαφειάδης. Θα συναντηθεί με τον αντίπαλό του στον Εμφύλιο, στρατηγό Τσακαλώτο, σε ένα εγκάρδιο κλίμα και θα αποσυρθεί διακριτικά στα πίσω έδρανα του Κοινοβουλίου ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Ο Εμφύλιος έχει τελειώσει.
Αν είχε μια ιστορική αποστολή το «Κίνημα» ήταν να πάρει την ρεβάνς από την Δεξιά και να τελειώσει τον Εμφύλιο. Συγκροτείται με καθαρά αντιδεξιά χαρακτηριστικά, αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα και γενικά συνθήματα τη «Δημοκρατία», την «Αλλαγή» και κυρίως τη «Νίκη». Η κατάργηση της προίκας, του κουρέματος και της ποδιάς στα σχολεία , ο πολιτικός γάμος είναι μερικά μέτρα «εκδημοκρατισμού».
Η πορεία για τον «Τρίτο Δρόμο προς το σοσιαλισμό» έχει ξεκινήσει με πολλές ελπίδες, αλλά με ενάμισι εκατομμύριο dollars -του πακέτου Ντελόρ- μόνο μέσα σε μια χρονιά, ο Ανδρέας ξέχασε να αποχωρήσει από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, το «ίδιο συνδικάτο». Η μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ σε μια νέα Ένωση Κέντρου δεν γίνεται τώρα, αλλά είχε ήδη γίνει όταν ο Ανδρέας είχε επεξεργασθεί ένα χρονοδιάγραμμα απομάκρυνσης των αμερικανικών βάσεων, αλλά αυτό που πέτυχε ήταν ο Αργύρης Καμπούρης με ένα καλάθι να χαρίσει στην Ελλάδα το πρωτάθλημα Ευρώπης. «Ελλάδα μπορείς να προκριθείς»!
Το ΠΑΣΟΚ που διαδοχικά έχουν ψηφίσει εφτά στους δέκα Έλληνες δεν ήταν πια ένα κόμμα αριστερό ή ριζοσπαστικό, αλλά μαζί με την Νίκη, την «Αλλαγή» και την Εξουσία -όπως έλεγε με σαφήνεια το σύνθημα ΛΑΟΣ-ΠΑΣΟΚ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ- προσέφερε σταθερότητα, πολιτική εκπροσώπηση των «μη προνομιούχων» και ένα είδος επίπλαστης ευημερίας -που όταν τελείωσε, τελείωσε και το ΠΑΣΟΚ. Κανένας δεν θυμάται όλα αυτά το «τριτοκοσμικό» ΠΑΣΟΚ την εποχή που η φοιτητική παράταξη του οργανώνει πάρτυ στο πανεπιστήμιο με την Τζούλια Αλεξανδράτου.
Οι διάδοχοι του Ανδρέα προτιμάνε να μιλάνε αντί για «εργάτες-αγρότες-φοιτητές» για αταξικούς πολίτες ή «νοικοκυραίους». Αν το πιο σημαντικό ήταν το 1974 το ΠΑΣΟΚ να είναι η συνέχεια του ΕΑΜ, το 1981 αυτό που μέτρησε ήταν πως το 48% δεν συγκροτήθηκε από ψήφους του ΚΚΕ- που …αύξησε ελαφρά τις δυνάμεις του -11%!, αλλά ότι πήρε το 17% της δύναμης από την Δεξιά και το 7% απευθείας από την ακροδεξιά ‘Εθνική Παράταξη».
Τα νούμερα αλλιώς δεν βγαίνουν. Για να υπάρξει ένα κόμμα -όχι μόνο στην Ελλάδα- θα πρέπει να συγκεντρώσει δυο-τρία πολιτικά ρεύματα, δεκάδες τάσεις, χιλιάδες στελέχη που στεγάζονται υπό έναν -συνήθως αντιφατικό- ηγέτη που σαγηνεύει όπως ο Ανδρέας δεξιούς πατριώτες, χριστιανούς και αναρχικούς ή Γκεβαρικούς, σοσιαλιστές και κομμουνιστές. Ή όπως ο Καραμανλής, ο Μεγάλος που δημιουργεί ένα κόμμα που έχει ακροδεξιούς και βασιλοχουντικούς έως φιλελεύθερους δημοκράτες και σοσιαλίζοντες κεντρώους, αφού όπως είχε πει κι ίδιος είχε …»σοσιαλιστική ψυχή».
Ο Γεννηματάς που θα διαδεχόταν τον Ανδρέα πέθανε νωρίς. Ο «Άκης» που έχασε για ψήφους την αρχηγία και πρωθυπουργία είναι φυλακή. Ο Σημίτης και ο Γιώργος Παπανδρέου είναι έξω από την πολιτική κονίστρα. Κανένας δεν φαντάζεται ότι ίσως ο διάδοχος του Ανδρέα θα προέρχεται από άλλο κόμμα, όταν το 1989, από τις φυλακές του Σάλεμ ο Κοσκωτάς στέλνει διαρκώς κασέτες στις εφημερίδες. Ο ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης κατηγορείται από τους αντιπάλους του για υποκλοπές τηλεφώνων, εμπόριο όπλων, μοιχεία, μια «ροζ» βίλα και τρομοκρατία.
Το ΠΑΣΟΚ θα χάσει τις εκλογές το 1990 -με 39%- και θα ακολουθήσει μια «οικουμενική» κυβέρνηση με τη συνεργασία Αριστεράς-Δεξιάς και στόχο την «κάθαρση». Το 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην κυβέρνηση με τη νόμιμη σύζυγό του και πρώην ερωμένη και Armani αντί για ζιβάγκο. Στην πραγματικότητα ο Ανδρέας δεν έφτιαξε -ή εκπροσώπησε- ένα, αλλά πολλά ΠΑΣΟΚ- που περιφέρονται πλέον χωρίς ηγέτη.
Η περιπετειώδης σύλληψη του Κούρδου ηγέτη Οτσαλάν στην Κένυα όταν η Ελλάδα τον απέπεμψε, είναι η απόδειξη της νέας πολιτικής ταυτότητας του άλλοτε «αντιιμπεριαλιστικού» κινήματος. Το νέο «εκσυγχρονιστικό» ΠΑΣΟΚ έχει ένα νέο «ευρωπαϊκό» όραμα. Η χρεοκοπία θάρθει αργότερα. Κι όπως πάντα η ταπείνωση θα πάρει την μορφή της «εθνικής υπερηφάνειας» όπου για όλα φταίνε οι ξένοι που μας δανείζανε για να χρεοκοπήσουμε –σκηνές υστερίας, αυτοκτονίες, τα συνδικάτα κυκλώνουν την Βουλή. Δεν θέλουν ούτε επανάσταση, ούτε μεταρρύθμιση, ούτε αλλαγή. Θέλουν αυτά που τους είχαν υποσχεθεί.
Ο Σημίτης βλέποντας ότι χάνει τις εκλογές παραδίδει το δαχτυλίδι της διαδοχής στον άλλωστε δημοφιλή «Γιωργάκη» που ηττάται με απίστευτη φιλοτιμία από τον Κώστα Καραμανλή. Αυτό δεν τον εμποδίζει να φτιάξει νέα γραφεία από γυαλί με σάουνα και γυμναστήριο ή να σχεδιάσει ένα νέο σήμα του κόμματος, πιο αρτίστικ και να βρει στη θέση των παλιών συνθημάτων ένα σύνθημα απλό, εύληπτο και κατανοητό. «Πάμε μαζί!». Αλλά που;
Το «κίνημα» είχε ήδη τελειώσει. Τη θέση του πήρε ένας πολιτικός οργανισμός που επικοινωνιολόγοι και οι λογογράφοι είναι πιο σημαντικοί από τις οργανώσεις βάσεις, τις τοπικές οργανώσεις που η μία μετά την άλλη κλείνουν και οι παλιατζήδες αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν αυτές τις παλιο-πινακίδες με τον πράσινο ήλιο.
Το όραμα της «Δανίας του Νότου» με «πράσινη ανάπτυξη», όπου οι βελτιωμένοι Ελληνες δεν θα καπνίζουν δημόσια και θα καλλιεργούν σπαράγγια ή θα εργάζονται σε φωτοβολταϊκά πάρκα είναι φαιδρό. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος υποκαθιστά τον πρωθυπουργό, που πάει στο γυμναστήριο, ενώ τον ψάχνει όλη η Ευρώπη. Για πρώτη φορά -στις 4 Νοεμβρίου 2011- μια κυβέρνηση παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης για να φύγει ο πρωθυπουργός. Η κυβέρνηση αποδεικνύεται μια μη κυβερνητική οργάνωση.
Όταν ο κόσμος ψήφισε με 44% τον φέρελπι νέο ηγέτη του ΠΑΣΟΚ είδε ακροδεξιούς στην κυβέρνηση ίσως να υπέστη ένα σοκ από την ύβρι. Ο Βενιζέλος ανέλαβε να γράψει το τέλος ως πρόεδρος του κινήματος που δεν είναι- όπως θα πει στην πρώτη του ομιλία- η συνέχεια του ΕΑΜ, αλλά του Πλαστήρα. Μια βιομετρική ανάλυση του παλιού κινήματος θα μας δείξει ότι το ψηφίζουν κατά κύριο λόγο άνθρωποι άνω των εξήντα που θα εγκαταλείψουν σύντομα τον μάταιο κόσμο και θα πάνε να συναντήσουν τον «Μαύρο Καβαλάρη».
Αυτό το ΠΑΣΟΚ δεν έχει κανένα μέλλον. Το ερώτημα είναι αν η «μεγάλη δημοκρατική παράταξη» θα εκφραστεί από τον …νέο ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, τον Αλέξη Τσίπρα ή χώρος θα γεννήσει ένα νέο πολιτικό φορέα, που- φευ- χρειάζεται και νέους. Οι νέοι ψηφοφόροι δεν δίνουν πολύ ζωή στο άλλωστε άταφο νεκρό κόμμα. Κι ο Ανδρέας έλεγε πως το «ποτάμι δεν γυρίζει πίσω». Αυτή είναι και η διαλεκτική της ιστορίας.
Το ερώτημα γιατί η Ελλάδα δεν έχει ένα κόμμα σοσιαλδημοκρατικό ίσως το έχει απαντήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν έλεγε πως με την σοσιαλδημοκρατία έχουμε κοινά μόνο τα πέντε κοινά γράμματα, μόνο. Ίσως τέτοια κόμματα ταιριάζαν σε πιο ανεπτυγμένες πολιτικά κοινωνίες με ισχυρή βιομηχανία, πλούτο και «κράτος πρόνοιας» που δεν μπορεί να εγγυηθεί μια νεοαποικία η οποία δεν έχει χρειάζεται κόμματα αρχών, αλλά σωτήρες-ηγέτες με εθνικολαϊκά φωτοστέφανα, όπως δείχνει και η πρόσφατη λιτανεία με τα λείψανα της –γιατί όχι και …αριστερής- Αγία Βαρβάρας.
Μετά το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου και τον πρόωρο θάνατο ενός πιθανού εθνικού ηγέτη, του Γιώργου Γεννηματά οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ –προέρχονταν τόσο από την Αριστερά, όσο και από την Δεξιά και την Ακροδεξιά δεν αναζητούν τόσο πολύ ένα πολιτικό φορέα, όσο έναν ηγέτη. Κανένας δεν φανταζόταν όμως πως μέσα σε τόσους «ηγετίσιμους» ο λαός του ΠΑΣΟΚ θα αναζητούσε τον πραγματικό διάδοχο στο πρόσωπο ενός πολιτικού μπόμπιρα από …άλλο κόμμα.
Δεν θα μπορέσουμε να περιγράψουμε ποτέ με ακρίβεια πότε το ΠΑΣΟΚ ήταν αριστερό και πατριωτικό, πότε έγινε- αν έγινε σοσιαλδημοκρατικό- ή νεοφιλελεύθερο. Ούτε αν ο ΣΥΡΙΖΑ, ένας χώρος με απίστευτη ιδεολογική και εκλογική κινητικότητα είναι ένα κόμμα νεοκομμουνιστικό, σοσιαλδημοκρατικό ή …χριστιανοσοσιαλιστικό.
Το βέβαιο είναι πως ένα τμήμα της εν συγχύσει Αριστεράς, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, διαμορφώνει ένα ρεύμα «αριστερού εθνικισμού». Αυτός ο «αριστερός «μεγαλοιδεατισμός» που συναντά την πατρίδα και την εκκλησία συνεργάζεται με ένα τμήμα της δεξιάς με βάση την «αντιμνημονιακή» ρητορεία αρχικά και την μνημονιακή πλέον, όταν οι διαδηλωτές είναι ευπρόσδεκτοι, αλλά για πόσο; Ήδη ο πρώην καταληψίας πρωθυπουργός αναρωτιέται ως φιλήσυχος μικροαστός πως παρεισφρύουν «αλλοδαποί» στις διαδηλώσεις.
Το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα δεν έχει πολύ σχέση με τον παλιό ΣΥΡΙΖΑ που έχει μείνει χωρίς πολλές συνιστώσες. Το καραβάνι προχωρά, όπως και το περίφημο τρένο του Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν μετρούν οι επιβάτες, όσο ο μηχανοδηγός. Και το τρένο του ΠΑΣΟΚ το οδηγεί πλέον άλλος μηχανοδηγός. Η Φώφη το πολύ – πολύ να φτιάξει ένα λαογραφικό όμιλο στη μνήμη του Ανδρέα και του μπαμπά της. Τα κόμματα δεν γίνονται με εκθέσεις ιδεών, ούτε με reunion και δεν είναι άθροισμα στελεχών.
Τελικά τα κόμματα δεν είναι η συγκόλληση ηγετών ή ψευτοηγετών -κι έχει πολλούς η χώρα και η «Κεντροαριστερά», αλλά τι σημαίνει Κέντρο και Κεντροαριστερά; Θα χρειαστεί κι ένα μανιφέστο, μια ιδεολογική διακήρυξη με περισσότερες λέξεις από το «Πάμε» ή «Πάμε Όλοι Μαζί».
Από την εποχή του Βενιζέλου -και του Τρικούπη ακόμη, που έμεινε για λίγο και στην φυλακή- ως τον Καραμανλή και τον Ανδρέα οι ηγέτες είχαν κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως η εξορία ή ρήξη με τους οπαδούς τους -πολύ συχνά. Είχαν ένα σχέδιο, ένα όραμα- πέρα από την εκλογή τους, δεν ήταν «γόνοι» ή είχαν έρθει σε ρήξη με τους προγόνους τους. Και πάνω από όλα προέρχονταν όπως ο Καραμανλής, ένα λαϊκό παιδί από τις Σέρρες ή έστω όπως ο Αλέξης ένα παιδί από τα Εξάρχεια από ένα χώρο που δεν συμμετείχε στο πολιτικό παιχνίδι- δεν καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τους ως τότε πολιτικούς.
Από αυτή την πλευρά οι εξελίξεις δεν θα προέλθουν από το παλιό ξεθωριασμένο παρελθόν, αλλά από ένα μέλλον που θάρθει με πάταγο. Κι όσοι ονειρεύονται πολιτικά revival θα πρέπει να καταλάβουν πως η σειρά τους έχει περάσει και καλούνε άλλες κλάσεις. Ούτε το ΠΑΣΟΚ μπορεί να αναβιώσει, ούτε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Και μάλλον έχει πεθάνει από καιρό κι ο …Μαύρος Καβαλάρης.
Πηγή
Oι τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της λεγόμενης Κεντοαριστεράς ξαναφέρνουν στο προσκήνιο την αίσθηση αναβίωσης του ΠΑΣΟΚ με δύο κινήσεις ανταγωνιστικές μεταξύ τους. Η πρώτη με πρωτοβουλία της Φώφης Γεννηματά είναι ένα reunion παλιών στελεχών με βασικό γεγονός την επιστροφή του υιού Παπανδρέου- ενός πρίγκηπα της Δημοκρατικής παράταξης- στο χώρο, αλλά με δικό του κόμμα. Η δεύτερη με πρωτοβουλία της Άννας Διαμαντοπούλου και του Γιάννη Ραγκούση- της Επόμενης Ελλάδας- είναι η προσπάθεια για ένα νέο κόμμα στο χώρο της Κεντροαριστεράς- στην οποία ανήκουν οι περισσότεροι Έλληνες.
Το ερώτημα είναι αν ένα κόμμα γεννιέται ως άθροισμα στελεχών -ερήμην της «βάσης» κι αν μπορεί να υπάρξει χωρίς ένα εμφανή ηγέτη- ιδρυτή, όπως συμβαίνει με όλα τα μεγάλα κόμματα που συνήθως κατασπάρασσε ένα κόμμα- πρόγονο και το εξαφάνιζε από την πολιτική σκηνή όπως συνέβη με την Νέα Δημοκρατία και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή που εξαφάνισε την ΕΡΕ, που είχε εξαφανίσει τον Ελληνικό Συναγερμό του Παπάγου, που είχε εξαφανίσει το Λαϊκό Κόμμα. Ή όπως συνέβη με το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα που εξαφάνισε σταδιακά την Ένωσιν Κέντρου που είχε απορροφήσει κι εξαφανίσει πολλά κόμματα όπως η ΕΠΕΚ του Πλαστήρα -που κινούνταν στο χώρο των Φιλελεύθερων του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Η ανακοίνωση της ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ- στις 3 Σεπτέμβρη – περιείχε άμεση αναφορά στην Επανάσταση του 1843 εναντίον του ξενόφερτου βασιλιά Οθωνα. Αν πάρουμε υπόψη μας πως τα κόμματα στην Ελλάδα δεν είχαν μόνο αναφορές σε ξένες δυνάμεις, αλλά και ονόματα όπως Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό, τότε το νέο «κίνημα» θα ήταν το πρώτο ελληνικό –και σοσιαλιστικό- κόμμα. Ο Ανδρέας εμφανίζεται με ανοιχτό πουκάμισο και μαύρη δερμάτινη ζώνη. Οι περισσότεροι φοράνε γραβάτα. Μπροστά μπροστά, κάθεται ο αγέρωχος στρατιωτικός Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο καθηγητής -και βομβιστής- Κώστας Σημίτης και η Αμαλία Φλέμινγκ.
Στο πλάνο χάνεται ο καθηγητής και φίλος του, Σάκης Καράγιωργας, και διακρίνονται εμφανώς νεαροί με μούσι αλά Τσε Γκεβάρα. Και φυσικά η Αμερικανίδα σύζυγος του Ανδρέα, Μάργκαρετ Τσαντ- Παπανδρέου. Η σημειολογία αυτής της φωτογραφίας υποκρύπτει πολλά. Ο ηγέτης προπορεύεται του λαού που θα τον ακολουθήσει -με καθυστέρηση. Δεν διεκδικεί το κόμμα του πατέρα του -όπως ο «Γιωργάκης». Φτιάχνει το δικό του.
Μέσα σε δυόμισι χιλιάδες λέξεις η διακήρυξη μιλά για ένα «ξέφραγο αμπέλι», εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση. Η εθνική ανεξαρτησία είναι προϋπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ο εχθρός είναι το ξένο και το ντόπιο «μεταπρατικό» κεφάλαιο, που θα «λογοδοτήσει». Το «κίνημα» -αριστερό, ριζοσπαστικό, «εθνικοαπελευθερωτικό»- διακοσμεί τα γραφεία του με αφίσες με όπλα, τον Άρη Βελουχιώτη και τον Τσε Γκεβάρα. «Είμαστε η συνέχεια του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ».
Στο Καστρί, ξαπλωμένοι στον κήπο μουσάτοι φοιτητές που αποκαλούν ο ένας τον άλλον «σύντροφε» συζητούν για το αν ο δρόμος προς το σοσιαλισμό μπορεί να είναι ειρηνικός. Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος ήταν εκεί, αλλά έφυγε τρέχοντας και τρομαγμένος από τα συνθήματα όπως «Απόψε πεθαίνει η Δεξιά» ή «Στις 18 Σοσιαλισμός – Οι Λάτσηδες και οι Μποδοσάκηδες θα λογοδοτήσουν».
Η πολύχρονη «εσωκομματική πάλη» θα διαμορφώσει στο πρώτο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, που έγινε με …δέκα χρόνια καθυστέρηση, το 1984- ένα «εθνικό-κρατικό κόμμα» με βασική ιδεολογία του την ίδια την εξουσία. Η Ελλάδα δεν θα φύγει από το ΝΑΤΟ, ούτε από την ΕΟΚ. Ως «αριστερό ισοδύναμο» ο Ανδρέας Παπανδρέου θα υποδεχτεί για πρώτη φορά στην Αθήνα έναν Ρώσο πρωθυπουργό. Τον Νικολάι Τιχόνοφ. Τριάντα χρόνια αφότου είχε ξεφύγει από ενέδρα συντρόφων του στα σύνορα με την Αλβανία, εμφανίζεται στο αεροδρόμιο με μαύρο γυαλί και μπερέ και ο αρχηγός του «Δημοκρατικού Στρατού» Μάρκος Βαφειάδης. Θα συναντηθεί με τον αντίπαλό του στον Εμφύλιο, στρατηγό Τσακαλώτο, σε ένα εγκάρδιο κλίμα και θα αποσυρθεί διακριτικά στα πίσω έδρανα του Κοινοβουλίου ως βουλευτής του ΠΑΣΟΚ. Ο Εμφύλιος έχει τελειώσει.
Αν είχε μια ιστορική αποστολή το «Κίνημα» ήταν να πάρει την ρεβάνς από την Δεξιά και να τελειώσει τον Εμφύλιο. Συγκροτείται με καθαρά αντιδεξιά χαρακτηριστικά, αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα και γενικά συνθήματα τη «Δημοκρατία», την «Αλλαγή» και κυρίως τη «Νίκη». Η κατάργηση της προίκας, του κουρέματος και της ποδιάς στα σχολεία , ο πολιτικός γάμος είναι μερικά μέτρα «εκδημοκρατισμού».
Η πορεία για τον «Τρίτο Δρόμο προς το σοσιαλισμό» έχει ξεκινήσει με πολλές ελπίδες, αλλά με ενάμισι εκατομμύριο dollars -του πακέτου Ντελόρ- μόνο μέσα σε μια χρονιά, ο Ανδρέας ξέχασε να αποχωρήσει από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ, το «ίδιο συνδικάτο». Η μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ σε μια νέα Ένωση Κέντρου δεν γίνεται τώρα, αλλά είχε ήδη γίνει όταν ο Ανδρέας είχε επεξεργασθεί ένα χρονοδιάγραμμα απομάκρυνσης των αμερικανικών βάσεων, αλλά αυτό που πέτυχε ήταν ο Αργύρης Καμπούρης με ένα καλάθι να χαρίσει στην Ελλάδα το πρωτάθλημα Ευρώπης. «Ελλάδα μπορείς να προκριθείς»!
Το ΠΑΣΟΚ που διαδοχικά έχουν ψηφίσει εφτά στους δέκα Έλληνες δεν ήταν πια ένα κόμμα αριστερό ή ριζοσπαστικό, αλλά μαζί με την Νίκη, την «Αλλαγή» και την Εξουσία -όπως έλεγε με σαφήνεια το σύνθημα ΛΑΟΣ-ΠΑΣΟΚ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ- προσέφερε σταθερότητα, πολιτική εκπροσώπηση των «μη προνομιούχων» και ένα είδος επίπλαστης ευημερίας -που όταν τελείωσε, τελείωσε και το ΠΑΣΟΚ. Κανένας δεν θυμάται όλα αυτά το «τριτοκοσμικό» ΠΑΣΟΚ την εποχή που η φοιτητική παράταξη του οργανώνει πάρτυ στο πανεπιστήμιο με την Τζούλια Αλεξανδράτου.
Οι διάδοχοι του Ανδρέα προτιμάνε να μιλάνε αντί για «εργάτες-αγρότες-φοιτητές» για αταξικούς πολίτες ή «νοικοκυραίους». Αν το πιο σημαντικό ήταν το 1974 το ΠΑΣΟΚ να είναι η συνέχεια του ΕΑΜ, το 1981 αυτό που μέτρησε ήταν πως το 48% δεν συγκροτήθηκε από ψήφους του ΚΚΕ- που …αύξησε ελαφρά τις δυνάμεις του -11%!, αλλά ότι πήρε το 17% της δύναμης από την Δεξιά και το 7% απευθείας από την ακροδεξιά ‘Εθνική Παράταξη».
Τα νούμερα αλλιώς δεν βγαίνουν. Για να υπάρξει ένα κόμμα -όχι μόνο στην Ελλάδα- θα πρέπει να συγκεντρώσει δυο-τρία πολιτικά ρεύματα, δεκάδες τάσεις, χιλιάδες στελέχη που στεγάζονται υπό έναν -συνήθως αντιφατικό- ηγέτη που σαγηνεύει όπως ο Ανδρέας δεξιούς πατριώτες, χριστιανούς και αναρχικούς ή Γκεβαρικούς, σοσιαλιστές και κομμουνιστές. Ή όπως ο Καραμανλής, ο Μεγάλος που δημιουργεί ένα κόμμα που έχει ακροδεξιούς και βασιλοχουντικούς έως φιλελεύθερους δημοκράτες και σοσιαλίζοντες κεντρώους, αφού όπως είχε πει κι ίδιος είχε …»σοσιαλιστική ψυχή».
Ο Γεννηματάς που θα διαδεχόταν τον Ανδρέα πέθανε νωρίς. Ο «Άκης» που έχασε για ψήφους την αρχηγία και πρωθυπουργία είναι φυλακή. Ο Σημίτης και ο Γιώργος Παπανδρέου είναι έξω από την πολιτική κονίστρα. Κανένας δεν φαντάζεται ότι ίσως ο διάδοχος του Ανδρέα θα προέρχεται από άλλο κόμμα, όταν το 1989, από τις φυλακές του Σάλεμ ο Κοσκωτάς στέλνει διαρκώς κασέτες στις εφημερίδες. Ο ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης κατηγορείται από τους αντιπάλους του για υποκλοπές τηλεφώνων, εμπόριο όπλων, μοιχεία, μια «ροζ» βίλα και τρομοκρατία.
Το ΠΑΣΟΚ θα χάσει τις εκλογές το 1990 -με 39%- και θα ακολουθήσει μια «οικουμενική» κυβέρνηση με τη συνεργασία Αριστεράς-Δεξιάς και στόχο την «κάθαρση». Το 1993, ο Ανδρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην κυβέρνηση με τη νόμιμη σύζυγό του και πρώην ερωμένη και Armani αντί για ζιβάγκο. Στην πραγματικότητα ο Ανδρέας δεν έφτιαξε -ή εκπροσώπησε- ένα, αλλά πολλά ΠΑΣΟΚ- που περιφέρονται πλέον χωρίς ηγέτη.
Η περιπετειώδης σύλληψη του Κούρδου ηγέτη Οτσαλάν στην Κένυα όταν η Ελλάδα τον απέπεμψε, είναι η απόδειξη της νέας πολιτικής ταυτότητας του άλλοτε «αντιιμπεριαλιστικού» κινήματος. Το νέο «εκσυγχρονιστικό» ΠΑΣΟΚ έχει ένα νέο «ευρωπαϊκό» όραμα. Η χρεοκοπία θάρθει αργότερα. Κι όπως πάντα η ταπείνωση θα πάρει την μορφή της «εθνικής υπερηφάνειας» όπου για όλα φταίνε οι ξένοι που μας δανείζανε για να χρεοκοπήσουμε –σκηνές υστερίας, αυτοκτονίες, τα συνδικάτα κυκλώνουν την Βουλή. Δεν θέλουν ούτε επανάσταση, ούτε μεταρρύθμιση, ούτε αλλαγή. Θέλουν αυτά που τους είχαν υποσχεθεί.
Ο Σημίτης βλέποντας ότι χάνει τις εκλογές παραδίδει το δαχτυλίδι της διαδοχής στον άλλωστε δημοφιλή «Γιωργάκη» που ηττάται με απίστευτη φιλοτιμία από τον Κώστα Καραμανλή. Αυτό δεν τον εμποδίζει να φτιάξει νέα γραφεία από γυαλί με σάουνα και γυμναστήριο ή να σχεδιάσει ένα νέο σήμα του κόμματος, πιο αρτίστικ και να βρει στη θέση των παλιών συνθημάτων ένα σύνθημα απλό, εύληπτο και κατανοητό. «Πάμε μαζί!». Αλλά που;
Το «κίνημα» είχε ήδη τελειώσει. Τη θέση του πήρε ένας πολιτικός οργανισμός που επικοινωνιολόγοι και οι λογογράφοι είναι πιο σημαντικοί από τις οργανώσεις βάσεις, τις τοπικές οργανώσεις που η μία μετά την άλλη κλείνουν και οι παλιατζήδες αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν αυτές τις παλιο-πινακίδες με τον πράσινο ήλιο.
Το όραμα της «Δανίας του Νότου» με «πράσινη ανάπτυξη», όπου οι βελτιωμένοι Ελληνες δεν θα καπνίζουν δημόσια και θα καλλιεργούν σπαράγγια ή θα εργάζονται σε φωτοβολταϊκά πάρκα είναι φαιδρό. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος υποκαθιστά τον πρωθυπουργό, που πάει στο γυμναστήριο, ενώ τον ψάχνει όλη η Ευρώπη. Για πρώτη φορά -στις 4 Νοεμβρίου 2011- μια κυβέρνηση παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης για να φύγει ο πρωθυπουργός. Η κυβέρνηση αποδεικνύεται μια μη κυβερνητική οργάνωση.
Όταν ο κόσμος ψήφισε με 44% τον φέρελπι νέο ηγέτη του ΠΑΣΟΚ είδε ακροδεξιούς στην κυβέρνηση ίσως να υπέστη ένα σοκ από την ύβρι. Ο Βενιζέλος ανέλαβε να γράψει το τέλος ως πρόεδρος του κινήματος που δεν είναι- όπως θα πει στην πρώτη του ομιλία- η συνέχεια του ΕΑΜ, αλλά του Πλαστήρα. Μια βιομετρική ανάλυση του παλιού κινήματος θα μας δείξει ότι το ψηφίζουν κατά κύριο λόγο άνθρωποι άνω των εξήντα που θα εγκαταλείψουν σύντομα τον μάταιο κόσμο και θα πάνε να συναντήσουν τον «Μαύρο Καβαλάρη».
Αυτό το ΠΑΣΟΚ δεν έχει κανένα μέλλον. Το ερώτημα είναι αν η «μεγάλη δημοκρατική παράταξη» θα εκφραστεί από τον …νέο ηγέτη του ΠΑΣΟΚ, τον Αλέξη Τσίπρα ή χώρος θα γεννήσει ένα νέο πολιτικό φορέα, που- φευ- χρειάζεται και νέους. Οι νέοι ψηφοφόροι δεν δίνουν πολύ ζωή στο άλλωστε άταφο νεκρό κόμμα. Κι ο Ανδρέας έλεγε πως το «ποτάμι δεν γυρίζει πίσω». Αυτή είναι και η διαλεκτική της ιστορίας.
Το ερώτημα γιατί η Ελλάδα δεν έχει ένα κόμμα σοσιαλδημοκρατικό ίσως το έχει απαντήσει ο Ανδρέας Παπανδρέου, όταν έλεγε πως με την σοσιαλδημοκρατία έχουμε κοινά μόνο τα πέντε κοινά γράμματα, μόνο. Ίσως τέτοια κόμματα ταιριάζαν σε πιο ανεπτυγμένες πολιτικά κοινωνίες με ισχυρή βιομηχανία, πλούτο και «κράτος πρόνοιας» που δεν μπορεί να εγγυηθεί μια νεοαποικία η οποία δεν έχει χρειάζεται κόμματα αρχών, αλλά σωτήρες-ηγέτες με εθνικολαϊκά φωτοστέφανα, όπως δείχνει και η πρόσφατη λιτανεία με τα λείψανα της –γιατί όχι και …αριστερής- Αγία Βαρβάρας.
Μετά το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου και τον πρόωρο θάνατο ενός πιθανού εθνικού ηγέτη, του Γιώργου Γεννηματά οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ –προέρχονταν τόσο από την Αριστερά, όσο και από την Δεξιά και την Ακροδεξιά δεν αναζητούν τόσο πολύ ένα πολιτικό φορέα, όσο έναν ηγέτη. Κανένας δεν φανταζόταν όμως πως μέσα σε τόσους «ηγετίσιμους» ο λαός του ΠΑΣΟΚ θα αναζητούσε τον πραγματικό διάδοχο στο πρόσωπο ενός πολιτικού μπόμπιρα από …άλλο κόμμα.
Δεν θα μπορέσουμε να περιγράψουμε ποτέ με ακρίβεια πότε το ΠΑΣΟΚ ήταν αριστερό και πατριωτικό, πότε έγινε- αν έγινε σοσιαλδημοκρατικό- ή νεοφιλελεύθερο. Ούτε αν ο ΣΥΡΙΖΑ, ένας χώρος με απίστευτη ιδεολογική και εκλογική κινητικότητα είναι ένα κόμμα νεοκομμουνιστικό, σοσιαλδημοκρατικό ή …χριστιανοσοσιαλιστικό.
Το βέβαιο είναι πως ένα τμήμα της εν συγχύσει Αριστεράς, μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, διαμορφώνει ένα ρεύμα «αριστερού εθνικισμού». Αυτός ο «αριστερός «μεγαλοιδεατισμός» που συναντά την πατρίδα και την εκκλησία συνεργάζεται με ένα τμήμα της δεξιάς με βάση την «αντιμνημονιακή» ρητορεία αρχικά και την μνημονιακή πλέον, όταν οι διαδηλωτές είναι ευπρόσδεκτοι, αλλά για πόσο; Ήδη ο πρώην καταληψίας πρωθυπουργός αναρωτιέται ως φιλήσυχος μικροαστός πως παρεισφρύουν «αλλοδαποί» στις διαδηλώσεις.
Το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα δεν έχει πολύ σχέση με τον παλιό ΣΥΡΙΖΑ που έχει μείνει χωρίς πολλές συνιστώσες. Το καραβάνι προχωρά, όπως και το περίφημο τρένο του Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν μετρούν οι επιβάτες, όσο ο μηχανοδηγός. Και το τρένο του ΠΑΣΟΚ το οδηγεί πλέον άλλος μηχανοδηγός. Η Φώφη το πολύ – πολύ να φτιάξει ένα λαογραφικό όμιλο στη μνήμη του Ανδρέα και του μπαμπά της. Τα κόμματα δεν γίνονται με εκθέσεις ιδεών, ούτε με reunion και δεν είναι άθροισμα στελεχών.
Τελικά τα κόμματα δεν είναι η συγκόλληση ηγετών ή ψευτοηγετών -κι έχει πολλούς η χώρα και η «Κεντροαριστερά», αλλά τι σημαίνει Κέντρο και Κεντροαριστερά; Θα χρειαστεί κι ένα μανιφέστο, μια ιδεολογική διακήρυξη με περισσότερες λέξεις από το «Πάμε» ή «Πάμε Όλοι Μαζί».
Από την εποχή του Βενιζέλου -και του Τρικούπη ακόμη, που έμεινε για λίγο και στην φυλακή- ως τον Καραμανλή και τον Ανδρέα οι ηγέτες είχαν κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως η εξορία ή ρήξη με τους οπαδούς τους -πολύ συχνά. Είχαν ένα σχέδιο, ένα όραμα- πέρα από την εκλογή τους, δεν ήταν «γόνοι» ή είχαν έρθει σε ρήξη με τους προγόνους τους. Και πάνω από όλα προέρχονταν όπως ο Καραμανλής, ένα λαϊκό παιδί από τις Σέρρες ή έστω όπως ο Αλέξης ένα παιδί από τα Εξάρχεια από ένα χώρο που δεν συμμετείχε στο πολιτικό παιχνίδι- δεν καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τους ως τότε πολιτικούς.
Από αυτή την πλευρά οι εξελίξεις δεν θα προέλθουν από το παλιό ξεθωριασμένο παρελθόν, αλλά από ένα μέλλον που θάρθει με πάταγο. Κι όσοι ονειρεύονται πολιτικά revival θα πρέπει να καταλάβουν πως η σειρά τους έχει περάσει και καλούνε άλλες κλάσεις. Ούτε το ΠΑΣΟΚ μπορεί να αναβιώσει, ούτε το Κόμμα Φιλελευθέρων. Και μάλλον έχει πεθάνει από καιρό κι ο …Μαύρος Καβαλάρης.
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου