Οι διανοούμενοι της φυγής και της ξεφτίλας!

του Στέλιου Συρμόγλου

Το πρόβλημα σχετικά με την κοινωνική αποστολή των πνευματικών ανθρώπων εξακολουθεί να συγκεντρώνει αντίθετες απόψεις. Η μια είναι ότι ο διανοούμενος οφείλει να ανήκει αποκλειστικά στο χώρο του και η αλλη ότι οφείλει να είναι κοινωνικός οδηγός. Οι απόψεις σήμερα διαμορφώνονται έτσι που να φαίνονται διαμετρικά αντίθετες, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι δεν εξακολουθούν να υπάρχουν και οι πρώτες “θεωρίες”, που σαλπίζουν την ανάγκη να παραμείνει ο διανοούμενος έξω από πολιτικές διαμάχες, για να μη χάνει το κύρος τους, να μη δεσμεύεται από κομματικές κατευθύνσεις, γιατί έτσι χάνει την αυτονομία του.
Τα γεγονότα είναι, ωστόσο, εξόφθαλμα και θεωρείται σήμερα αυτονόητο ότι ο διανοούμενος, όχι μόνο α-κοινωνικό, α-πολιτικό ον δεν πρέπει να είναι, αλλά παράλληλα με τη δημιουργία του, χρέος έχει να παραμένει αταλάντευτος και να καταδείχνει τη λύση των προβλημάτων, να εντοπίζει τα προβλήματα, μια και έχει το προνόμιο να αντιλαμβάνεται. Ετσι, ο διανοούμενος, ο άνθρωπος του στοχασμού, είναι κατ’ ανάγκην στρατευμένος. Γι’ αυτό και ο όρος πνευματική ηγεσία αποτελεί πλεονασμό. Αποτελεί επίσης γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις ο ρόλος πολλών διανοούμενων υπήρξε εξίσου θλιβερός και σκοτεινός και πέρα για πέρα αντίθετος με τα συμφέροντα του τόπου.
Οι παραπάνω επισημάνσεις περιορίζονται μόνο στο κοινωνικό και πολιτικό χρέος του πνευματικού ανθρώπου. Αν έγινε κάτι τέτοιο, οφείλεται στο γεγονός ότι η αδιαφορία των διανοούμενων αποτελεί αρκετα διαδεδομένο φαινόμενο. Δεν ήταν άλλωστε λίγες οι περιπτώσεις πνευματικών ανθρώπων που έγιναν ερείσματα, απολογητές ανελεύθερων καθεστώτων. Σίγουρα όμως κοινωνικό χρέος δεν είναι μόνο η κοινωνική πάλη, αλλά και η προσφορά έργων ποιότητας, που θα ανεβάσουν την αισθητική παιδεία του λαού, ττην εσωτερική καλλιέργεια, αλλά και θα ευαισθητοποιούν τη σκέψη και το στοχασμό.
Σήμερα που η Ελλάδα διέρχεται μια βαθιά κρίση, οικονομική και αξιών, χρειάζεται η πρωτοπορία των διανοούμενων και των ανθρώπων της Τέχνης. χρειάζεται να γίνουν απόστολοι και μαχητές της αλήθειας. Και τελικά τι γίνετα στη χώρα των κατ’ επίφασιν διανοούμενων; Καθαρά πράγματα. Και πρέπει να λέγονται με το όνομά τους. Η επιδίωξη της αλήθειας είναι πράξη απελευθερωτική. Αυτή απελευθέρωση αίρει και καθαίρει…
Στην Ελλάδα των μνημονιακών πολιτικών και της καταπόνησης της κοινωνίας, στην Ελλάδα της αθλιότητας της πολιτικής, η στοχαζόμενη συνείδηση σημιώνει μονίμως απουσίες…Απουσιάζει η διανόηση που πρέπει να αναβλύζει από τους σπαραγμούς του κοινωνικού πόνου, χωρίς όμως να γίνεται υποκειμενιστική. Απουσιάζει ο διανοούμενος που τρέφεται και από τον εαυτό του και από την ιστορικότητα, διαχέοντας και συναιρώντας ταυτόχρονα τη μυστηριώδη προβληματική της ανθρώπινης φύσης.
Απουσιάζει από τον ελλαδικό χώρο η “φωνή” του διανοητή, που είναι κατανυκτική, μουσική, βαθιά ανθρώπινη, που προσπαθεί να συμβιβάσει μεταφυσικά το κακό με τι καλό, την άρνηση με τη θέση, την οδύνη με την ελπίδα. Απουσιάζει από την Ελλάδα ο στοχαστής, ο οποίος να αντιδρά στη μετατόπιση των αξιών, στην πολιτική αυθαιρεσία. Απουσιάζει ο διανοούμενος, ο οποίος απεχθάνεται τη φτωχική δανεική πείρα, που αγωνιά για τη δεινοπαθούσα κοινωνία. Απουσιάζει ο πνευματικός άνθρωπος, ο καλλιτέχνης, ο “μπροστάρης”, ο οποίος να αντιδρά στον ευνουχισμό της σκέψης των πολιτών, που να μην παραδίδεται στον καταναγκασμό του “κονφορμισμού”, στον εγγαστριμυθισμό της εξουσίας…
Που είναι οι πνευματοί άνθρωποι και οι άνθρωποι της Τέχνης, με την ατομική τους ανεξαρτησία, που επιτρέπει να αναπτυχθεί όλος ο ψυχικός τους δυναμισμός, ώστε να ανταποκριθούν στο αίτημα που διατυπώνουν τα άφωνα σύνολα για ανύψωση στη συνείδηση της κοινωνικής τους ευθύνης;
Που είναι οι άνθρωποι των Γραμμάτων; Που είναι υποτίθεται οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες; Που είναι οι ολίγιστοι διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί; Που είναι οι ακαδημαικοί, οι αποκαλούμενοι “αθάνατοι”, όλοι αυτοί που συγκροτούν την “απολιθωμένη” Ακαδημία Αθηνών;
Κρύβονται οι ψευτοδιανοούμενοι στην Ελλάδα. Μαζεύονται στο “καβούκι” τους, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Δεν εκτίθενται, δεν διακυβεύουν τα κεκτημένα. Βολεύονται οι “εκφραστές” της διανόησης της φυγής και της ξεφτίλας, και συντάσσονται με τα μικρά και τα ασήμαντα, εξασφαλίζοντας έτσι την εξαγορασμένη επιβίωσή τους…
Η πρόσδεσή τους στο προσωπικό συμφέρον, που αποκόπτει κάθε δεσμό με την κοινωνική ευθύνη του ατόμου, είναι στατική και διαλυτική. Τους οδήγησε στην απομάκρυνση από την κοινωνία και στην αδιαφορία πρός την τύχη των συνόλων. Κατάντησαν άτομα περιζωσμένα και σιδερόφρακτα από την ατομικότητά τους, χωρίς την αντίληψη, την κατανόηση, τη συναίσθηση της κοινωνικής αναταραχής…
Και ανάμεσά τους θα πρέπει να αναζητήσουμε τον “ελλείποντα δεσμό”, που συνδέει την ατομική συείδηση με τη συνείδηση του πλήθους, την ανάγκη της ατομικής ελευθερίας με την ελευθερία την ομαδική, τα θεμελιωτικά στοιχεία που θα στηρίξουν τη θέληση της κοινωνίας για δημοκρατία και πολιτκή συνεννόηση, ώστε να αποτρέπονται θλιβερά γεγονότα και εκτροπές που βιώνουμε τις τελευταίες μέρες….