Αριστερά της πράξης

Διαδηλωτές της μη κυβερνώσας αριστεράς στην φετινή πορεία του Πολυτεχνείου αποδοκιμάζουν την κυβερνώσα...

...και ο μύθος της αντισυστημικότητας

Όταν δεν έχεις κυβερνήσει, κοιμάσαι και ξυπνάς με τα όνειρα και τις αναλύσεις σου για μια καλύτερη κοινωνία. Αυτή ήταν μέχρι τις αρχές του 2015 η περίπτωση της Αριστεράς που ακόμη και όντας στην αντιπολίτευση διαφωνούσε έντονα στους κόλπους της για το ποια είναι η ορθή αριστερή ανάλυση και ποιο είναι το πιο καθαρό αριστερό πρόγραμμα. Εκεί στα ορεινά του κοινοβουλίου και στους δρόμους, μαζί με την αδυναμία να περάσεις απόψεις ως αντιπολίτευση, αναπτύσσεται και μια ελπιδοφόρα αναμονή για αλλαγές που επιτέλους θα έρθουν όταν γίνεις κυβέρνηση. Συχνά υπερβολική - είναι εκεί που τα όνειρα ανακατεύονται με τις αναλύσεις.... Και να σου αίφνης στην κυβέρνηση!

Η Αριστερά είναι πλέον κυβέρνηση και μάλιστα για δεύτερη φορά, έχοντας κερδίσει ένα δημοψήφισμα στο μεταξύ και έχοντας υπογράψει ένα νέο μνημόνιο. Έχει εκλεγεί δημοκρατικότατα, πέραν πάσης αμφιβολίας, συνειδητά και ξεκάθαρα. Έχει εντολή σαφή να προστατεύσει τον λαό από τα μέτρα που εκπονούν οι δανειστές και να βρει δρόμο να βγει από την οικονομική εξάρτηση. Σε συνθήκες δύσκολες από τον βίο και την πολιτεία των προηγούμενων στην διαχείριση της ελληνικής πολιτείας, από τις υποχρεωτικές συμφωνίες με τους δανειστές αλλά και ένα περιβάλλον παγκοσμιοποίησης όπου δύσκολα βαδίζει κανείς ανεξάρτητο δρόμο πια. Οι αναλύσεις δοκιμάζονται στην πράξη την ώρα που τα όνειρα παραμένουν. Η πραγματικότητα ανοίγει δρόμους και κλείνει άλλους. Η αμηχανία είναι σαφής: έχει σχέση η πραγματικότητα της κυβερνώσας αριστεράς με τα όνειρα και τις επιθυμίες της πολιτικής αριστεράς;

Χάνει η Αριστερά τον μύθο της; 

Η πρώτη απώλεια όταν αναλαμβάνεις την διαχείριση του κράτους είναι εκείνη της "αντισυστημικότητάς" σου. Όχι ότι η Αριστερά υπήρξε ποτέ αντισυστημική (εξ ου και τα εισαγωγικά) - αλλά το υπονοούσε σαφώς. Στις εσωτερικές έριδες μεταξύ των συνιστωσών αυτός ήταν ο αγαπημένος διαχωρισμός: το "σύστημα", οι μέσα και οι έξω. Η αντιπολίτευση έδινε την πολυτέλεια να αναπτύσσονται θεωρήματα και στρατηγικές αντισυστημικότητας - σχέδια επί χάρτου. Και να καταγγέλλονται με ευκολία οι αριστερές μεταρρυθμιστικές απόψεις, ακόμη και η άρθρωση ρεαλιστικού λόγου ως ιδέες ενσωμάτωσης στο σύστημα, ως πολιτικές επισκευαστικές του συστήματος, ως συνηγορίες υπέρ του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο... Και ω του θαύματος: η εξουσία απέδειξε ότι η Αριστερά είναι και συστημική και μεταρρυθμιστική. Ότι οι έννοιες που παραμένουν θολές όταν συζητάς θεωρητικά, ξεκαθαρίζουν όταν φωτίζονται από την πραγματικότητα και τις συγκεκριμένες ανάγκες της. Κι ότι όποιος δεν το καταλαβαίνει αυτό ή έστω αρνείται να το δεχθεί, δεν μπορεί να υπηρετήσει καμιά συγκεκριμένη πολιτική - ούτε συστημική ούτε αντισυστημική. Μόνο να μελαγχολήσει ίσως...

Πράγματι η Αριστερά έρχεται στην εξουσία για να λύσει προβλήματα. Συσσωρευμένα προβλήματα πολλών δεκαετιών. Εντός συστήματος. Να κάνει την "δημοκρατία", δημοκρατία, την "δικαιοσύνη", δικαιοσύνη, την "ισονομία", ισονομία. Έρχεται να πάρει ένα ατελές σύστημα από τα χέρια των παρασίτων και να το κάνει θεσμικό, λειτουργικό, νόμιμο και ηθικό, όσο είναι αυτό δυνατόν στις σημερινές συνθήκες. Να περιορίσει την αδικία απέναντι στην πλειοψηφία, να περιορίσει τις οικονομικές ελίτ στα πλαίσια της νομιμότητας, να ανοίξει μη πελατειακούς ή κρατικοδίαιτους δρόμους ανάπτυξης. Να ανασυγκροτήσει τον ελληνικό καπιταλισμό σε πιο υγιείς βάσεις, μη παρασιτικές, μη πελατειακές - να δώσει χώρο στην μικρή και μεσαία επιχειρηματικότητα, στην καινοτομία και την παραγωγή-μεταποίηση. Στην διατροφική αυτάρκεια, στις εξαγωγές της νέας ελληνικής παραγωγής, στις αποδοτικές υπηρεσίες του δημοσίου τομέα. Να ανασυγκροτήσει και επανεκπαιδεύσει το εξ αρχής πελατειακό σύστημα του δημοσίου, να το απομακρύνει από τον έλεγχο του κόμματος εξουσίας και να το κάνει βιώσιμο, οικονομικό και αποδοτικό στην εξυπηρέτηση και εποπτεία της ιδιωτικής οικονομίας: να έχει έσοδα από την παραγωγή και την απασχόληση και όχι από το στράγγισμα των όποιων εισοδημάτων. Ένα δημόσιο που να υπηρετεί την ανάπτυξη και όχι την αυτοσυντήρησή του. Όλα τα παραπάνω είναι εντελώς συστημικά. Δεν πρόκειται για ανατροπή του καπιταλισμού αλλά για διαχείρισή του. Και ειδικά στην χώρα μας, διαχείριση που δεν έκαναν ως όφειλαν οι ανύπαρκτες αστικές δυνάμεις του τόπου. 

Είναι αντισυστημική η Αριστερά;

Αριστερά αντισυστημική στην εποχή μας πέραν του αντάρτικου των πόλεων, της κομμουνιστικής επανάστασης και της αναρχίας δεν υπάρχει γιατί δεν μπορεί να υπάρξει. Όταν κατεβαίνεις στις εκλογές, είσαι ήδη συστημικός. Ότι και να λες. 
Όταν κατεβαίνεις στις ευρωεκλογές είσαι ευρωπαϊστής. Ότι και να λες. 
Η εξωκοινοβουλευτική αριστερά που ονειρεύεται να γίνει κοινοβουλευτική, είναι συστημική. Η Ανταρσυα, το ΚΚΕ, η ΛΑΕ, τα μ-λ ΚΚ είναι συστημικά. Βγάζουν ή δεν βγάζουν βουλευτές, συμμετέχουν στο κοινοβούλιο και στο ευρωκοινοβούλιο, υπερψηφίζουν ή καταψηφίζουν δεν έχει σημασία. Και αν αύριο γίνουν εξουσία σαν τον ΣΥΡΙΖΑ, ίσως γίνουν και ...συστημικότερα του βασιλέως - όπως έγιναν οι σύντροφοι του Λένιν και του Τρότσκι στην Ρωσία, οι σύντροφοι του Μάο στην Κίνα ή του Τσε στην Κούβα: κράτος σημαίνει σύστημα. Ακόμη και οι αναρχικοί πήραν υπουργεία στην δημοκρατική κυβέρνηση της Ισπανίας το 1936 για να διαχειριστούν τον εμφύλιο.  
Κυβερνώσα Αριστερά σημαίνει διαχείριση του κράτους. Δλδ του συστήματος. Για να τελειώνουμε με τα στερεότυπα.

Τι σημαίνει σήμερα Αριστερά στη εξουσία;

Ότι σήμαινε πάντα. Διαχείριση για το κοινό καλό. Έτσι ξεκίνησαν όλα τα ρεύματα της αριστεράς, αυτή ήταν η κοινή τους μήτρα η σοσιαλιστική. Η εξουσία στους πολλούς, στην κοινωνία. Ουτοπία ή ρεαλισμός, ο αγώνας συνεχίζεται και δοκιμάζει όλες τις μορφές που είναι δυνατές: από τις αυτόνομες κοινότητες έως την κυβερνώσα αριστερά.

Η ιστορική σοσιαλδημοκρατία σήμερα είναι υποταγμένη στον νεοφιλελευθερισμό. Κάποτε είχε επαφή με την αριστερά, μικρότερη ή μεγαλύτερη - και με τα εργατικά συνδικάτα. Η σημερινή της κατάσταση δείχνει τα όρια της συστημικότητας ενός κινήματος που είναι σκεπτικιστικό απέναντι στον καπιταλισμό: είναι άλλο να διαχειρίζεσαι το σύστημα στα όρια και τα περιθώρια που έχεις προς όφελος των πολλών - και να διαπιστώνεις συχνά πόσο στενά είναι αυτά. Και άλλο να εγκαταλείπεις τον αγώνα και να ενσωματώνεσαι 100% έναντι παγίωσης της συστημικής σου θέσης. Το τελευταίο απηχεί συνήθως την ολοκλήρωση μιας συναλλαγής με τις ελίτ από την γραφειοκρατική εκπροσώπηση των εργατικών συνδικάτων και των στελεχών των κομμάτων της αριστεράς - το είδαμε έντονα στα ευρωπαϊκά σοσιαλιστικά κόμματα τις τελευταίες δεκαετίες.

Ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στην αιχμή της νέας αριστεράς - αλλά και αποτελεί στην πράξη αυτό που θα λέγαμε σήμερα "νέα αριστερή σοσιαλδημοκρατία"  - είναι η συστημική απόπειρα αριστερής διαχείρισης του ελληνικού κράτους: είναι δυνατόν; Είναι. Η ιστορία έχει δείξει ότι είτε τα καταφέρνεις και γίνεσαι ας πούμε Σουηδία ή αποτυγχάνεις και γίνεσαι ας πούμε γερμανική σοσιαλδημοκρατία. Αν η αριστερή διαχείριση δεν σε ενδιαφέρει, επιστρέφεις στην αντιπολίτευση - αλλά αυτό δεν σε κάνει αυτόματα αντισυστημικό. Μπορεί επαγγελματία πολιτικό, μπορεί επαγγελματία εκπρόσωπο των άλλων - αλλά με τίποτα αντισυστημικό. Στην παράδοση της αριστεράς αγωνιστής είναι αυτός που παιδεύεται να λύσει το πρόβλημα - είτε κρατώντας το τουφέκι, είτε λύνοντας μια διαχειριστική εξίσωση - αλλά όχι τεμπελιάζοντας ή παίρνοντας τα βουνά (ή τα καφενεία).

Η μεγάλη πρόκληση της Αριστεράς είναι η διαχείριση της πραγματικότητας - κι αυτή είναι η καλύτερη Αριστερά, η χειροπιαστή. Αυτή που θα επιχειρήσει να ανακατέψει τα όνειρα με την πραγματικότητα. Σκορπώντας αμηχανία και μελαγχολία - αφού η πραγματικότητα είναι πολύ δύσκολη. Και δίνοντας όσες περισσότερες λύσεις αντέχει. Θα κριθεί από τις πράξεις. Πόσους προστάτευσε, πόσους εγκατέλειψε. 

Γιώργος Παπασπυρόπουλος